Φεστιβάλ Καννών μέσα στο χρόνο

Προς το τέλος της δεκαετίας του1930, αγανακτισμένος από την εμπλοκή των φασιστικών κυβερνήσεων της Ιταλίας και της Γερμανίας στην επιλογή των ταινιών στο Φεστιβάλ της Βενετίας, στη Μόστρα, ο Jean Zay, ο τότε Γάλλος υπουργός Παιδείας, αποφάσισε να δημιουργήσει ένα διεθνές κινηματογραφικό Φεστιβάλ στη Γαλλία, τον βοηθούσε ο Philippe Erlanger και είχε την υποστήριξη των Βρετανών και των Αμερικάνων.

Πολλές πόλεις προτάθηκαν ως υποψήφιες, όπως το Vichy, το οποίο αργότερα ήταν η πρωτεύουσα της «Ελεύθερης Γαλλίας», με άλλα λόγια της ζώνης που έλεγχαν απόλυτα οι Γερμανοί κατακτητές, προπαγανδίζοντας ότι πρόκειται για την ελεύθερη έκφραση των Γάλλων ουσιαστικά όμως ήταν οι καταδότες, η Biarritz και το Algiers. Τελικά επιλέχθηκαν οι Κάννες και γεννήθηκε έτσι το Διεθνές Φεστιβάλ Καννών. Μια πολιτική αντιπαράθεση, σε επίπεδο κρατών και ιδεολογιών, γέννησε ένα θεσμό που εξελίχθηκε σε κορυφαίο για το διεθνές κινηματογραφικό χώρο.

ΜΙΑ ΑΡΧΗ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΓΙΝΕ ΠΟΤΕ

Τον Ιούνιο του 1939 συμφώνησε ο Louis Lumiere να είναι ο Πρόεδρος της πρώτης φεστιβαλικής οργάνωσης, η οποία θα ξεκινούσε την 1η και θα τέλειωνε την 30η Σεπτεμβρίου 1939. Κατά σύμπτωση η Γερμανία επιτέθηκε στην Πολωνία την 1η Σεπτεμβρίου 1939, ακολούθησε η κήρυξη του πολέμου από τη Γαλλία εναντίον της Γερμανία και, στις 3 Σεπτεμβρίου, του ίδιου έτους, το Ηνωμένο Βασίλειο μπήκε στο χορό του πολέμου. Κάπως έτσι τέλειωσε πριν να ξεκινήσει η πρώτη φεστιβαλική διοργάνωση του Φεστιβάλ Καννών.

Έπρεπε να περιμένουμε επτά χρόνια, το 1946, μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στο παλιό καζίνο των Καννών έγινε το Φεστιβάλ με την οικονομική υποστήριξη του υπουργείο Εξωτερικών Υποθέσεων της Γαλλίας και της Πόλης των Καννών. Ενώ στην αρχή το πνεύμα ήταν ο ανταγωνισμός, σε ιδεολογικό επίπεδο, της Γαλλίας με την Ιταλία, τώρα οι δύο χώρες τα είχαν βρει, με ένα τρόπο σχεδόν μυστικό, έτσι ο ανταγωνισμός έπαψε να υπάρχει και ένας συναγωνισμός πήρε τη θέση του για να μπορέσουν να γιορτάσουν, οι Γάλλοι και οι Ιταλοί, τα Φεστιβάλ τους, σε διαφορετικές χρονικές περιόδους οργάνωσης. Η πρώτη διοργάνωση του Φεστιβάλ Καννών σημείωσε τεράστια επιτυχία. Παράλληλα έγινε έκδηλη η συνεργασία Ιταλίας και Γαλλίας, ένας γεγονός που κατακρίθηκε ως η «υποταγή της Ιταλίας στη Γαλλία».

Την επόμενη χρονιά, το 1947, έγινε η δεύτερη διοργάνωση του Φεστιβάλ που πλέον ονομαζόταν Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών (Fesstival du film de Cannes), διατηρώντας το διεθνή χαρακτήρα του μόνο κατ΄όνομα, αφού ταινίες μόνο από δεκαέξι χώρες παρουσιάστηκαν σε αυτό. Πάντως το σκεπτικό της ισορροπίας διατηρήθηκε. Στην Κριτική Επιτροπή υπήρχε ένας εκπρόσωπος από κάθε χώρα. Ακόμα, αυτή τη χρονιά έγιναν και τα εγκαίνια του Palais des Festivals, μόνο που στην ουσία το κτίριο δεν είχε τίποτε από παλάτι αφού η οροφή δεν είχε ολοκληρωθεί και μια σφοδρή καταιγίδα δημιούργησε προβλήματα στην διοργάνωσή του.  

Από το 1948 μέχρι το 1950 έχουμε τη λευκή περίοδο. Είναι οι χρονιές που δεν έγινε το Φεστιβάλ εξαιτίας οικονομικών προβλημάτων, δημιουργώντας, συγχρόνως, ένα μεγάλο ανταγωνισμό μεταξύ αυτού του Φεστιβάλ και αυτού της Βενετίας. Βρέθηκε η χρυσή τομή: το Φεστιβάλ Καννών «μετακόμισε» στην Άνοιξη και η Μόστρα παρέμεινε στο Φθινόπωρο.

Η ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Το 1955 ο Χρυσός Φοίνικας (Golden Palm) αντικατέστησε το Μεγάλο Βραβείο του Φεστιβάλ, το οποίο δίδονταν μέχρι εκείνη τη χρονιά. Το 1957 η Dolores del Rio ήταν η πρώτη γυναίκα που έγινε μέλος της Κριτικής Επιτροπής του. Το 1959 για πρώτη φορά δημιουργήθηκε η Αγορά (Film Market), δίνοντας στο Φεστιβάλ και έναν εμπορικό χαρακτήρα και διευκολύνοντας τη συναλλαγή μεταξύ των πωλητών και των αγοραστών, στην κινηματογραφική βιομηχανία. Σήμερα αυτή η Αγορά είναι που δίνει τη μεγάλη σπουδαιότητα στο Φεστιβάλ και ουσιαστικά είναι η διεθνή του πλατφόρμα.

Το 1962 γεννήθηκε η Διεθνής Εβδομάδα Κριτικής, από την Ένωση Κριτικών της Γαλλίας, ως μια πρώτη παράλληλη επιλογή του Φεστιβάλ Καννών. Σκοπός ήταν να προβληθούν οι πρώτες και οι δεύτερες δουλειές σκηνοθετών, από όλο τον κόσμο, που δεν ακολουθούν τις εμπορικέ τάσεις στον κινηματογράφο. Το 1965 οργανώθηκε ένα αφιέρωμα στο Γάλλο δημιουργό, κινηματογραφιστή όπως ήθελε ο ίδιος να αποκαλείται, στο Jean Cocteau, αμέσως μόλις μετά τον αιφνίδιο θάνατό του, μάλιστα τον ανέδειξαν ως Πρόεδρο επί Τιμής, για όλη την υπόλοιπη διοργάνωση του Φεστιβάλ. Την επόμενη χρονιά η Olivia de Havilland έγινε η πρώτη γυναίκα Πρόεδρος του Φεστιβάλ. 

ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Το Φεστιβάλ γινόταν το Μάιο. Η χρονιά-σταθμός για τα πολιτικά δρώμενα σε όλο τον κόσμο ήταν το 1968. Στο επίκεντρό του ο Μάης του ΄68. Ο κινηματογραφικός κόσμος δεν μπορούσε να μείνει αμέτοχος. Πράγματι, ο Carlos Saura και ο Milos Forman, που ήταν ακόμα στην σωστά πολιτικοποιημένη κατεύθυνσή του, απέσυραν τις ταινίες τους από το διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ. Στις 18 Μαΐου, ο Louis Malle, ακολουθούμενος από μια ομάδα σκηνοθετών, ανάμεσά τους οι σκηνοθέτες-δημιουργοί-κριτικοί του περιοδικού Cahiers du Cinema, αυτοί που ήδη είχαν ξεκινήσει το Νέο Κύμα, στη Γαλλία, κατέβηκαν στους δρόμους, διέσχισαν τη γαλλική ύπαιθρο κινηματογραφώντας τα γεγονότα, κατέληξαν στο Palais για να διακόψουν τις εργασίες του Φεστιβάλ.

Αυτή η ενέργεια ήταν μια πράξη συμπαράστασης στους εργαζόμενους και στους φοιτητές που απεργούσαν σε όλη τη Γαλλία, ο κινηματογραφικός κόσμος δεν μπορούσε να μείνει αμέτοχος, ήταν ακόμα μια διαμαρτυρία στον Πρόεδρο της Ταινιοθήκης της Γαλλίας.

Με αυτό τον τρόπο φτάσαμε στην απομάκρυνση του Προέδρου της Ταινιοθήκης και στην ίδρυση της Εταιρείας Σκηνοθετών Κινηματογράφου (Societe de Realisateurs de France), την ίδια χρονιά. Το 1969 η SRF, με αρχηγό τον Pierre-Henri Deleau δημιούργησε τις Νύχτες των Σκηνοθετών, μια επιλογή ταινιών, σε ένα μη διαγωνιστικό πρόγραμμα, με ταινίες από όλο τον κόσμο, οι οποίες ξεχώρισαν ως ανεξάρτητες παραγωγές.

ΟΙ ΕΠΟΜΕΝΕΣ ΧΡΟΝΙΕΣ

Κατά τη δεκαετία του 1970 έγιναν σημαντικές αλλαγές στο Φεστιβάλ Καννών. Το 1972 ο Robert Favre Le Bret αναδείχθηκε ως ο νέος Πρόεδρός του και η Maurice Bessy έγινε η Διευθύντριά του. Αμέσως έγιναν σημαντικές αλλαγές στην επιλογή των ταινιών που συμμετείχαν στο Φεστιβάλ. Μέχρι εκείνη τη χρονιά οι χώρες επέλεγαν τις ταινίες που θα τις εκπροσωπούσαν στο Φεστιβάλ. Η Bessy δημιούργησε μια Επιτροπή για την επιλογή των γαλλικών ταινιών και μια άλλη για τις ταινίες από τις άλλες χώρες.

Το 1978 ο Gilles Jacob έγινε ο επόμενος Πρόεδρός του και εισήγαγε το βραβείο Χρυσή Κάμερα και το τμήμα Ένα Κάποιο Βλέμμα. Οι άλλες αλλαγές που έγιναν ήταν η μείωση των ημερών που θα διαρκούσε το Φεστιβάλ, μειώθηκαν σε 13 μέρες, αλλά και η εισαγωγή επαγγελματιών και διασημοτήτων από την κινηματογραφική βιομηχανία στην Κριτική Επιτροπή, στη θέση των Ακαδημαϊκών του κινηματογράφου που κυριαρχούσαν μέχρι τότε.

Το 1983 κτίστηκε ένας μεγαλύτερος χώρος, το Palais des Festivals et des Congres, σε αυτό το μέρος γίνονται τα κυριότερα γεγονότα του Φεστιβάλ. Αυτό το κτίριο πήρε και ένα παρατσούκλι, «The Bunker», και προκάλεσε πολλές διαμαρτυρίες. Ο Pierre Viot έγινε ο νέος Πρόεδρός του, το 1984.

Το 1995 ο Gilles Jacob δημιούργησε το τελευταίο τμήμα του Φεστιβάλ, της Επίσημης Επιλογής (Selection Officielle), τη Cinefondation. Σκοπός αυτού του τμήματος ήταν η δημιουργία εργασιών στον κινηματογράφο, η παρότρυνση της εισόδου νέων σεναριογράφων στον κύκλο των διασημοτήτων. Η Cinefondation ολοκληρώθηκε το 2000 με τη La Residance και το 2005 με το L’Atelier. Σε αυτό το μεσοδιάστημα ο Gilles Jacob έγινε Πρόεδρός του, το 2000, και το 2002 μετονομάστηκε σε Φεστιβάλ Καννών (Festival de Cannes), έτσι απλά.  

Γιάννης Φραγκούλης

ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΑΝΝΩΝ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ