ΠΙΣΩ

Ακόμα ένα Φεστιβάλ; Γιατί; Και πόσα έχουμε για το ντοκιμαντέρ! Κάπως έτσι θα μπορούσε κάποιος να αντιδράσει ακούγοντας ότι ξεκινά ένα ακόμη Φεστιβάλ στην Ελλάδα, το οποίο θα έχει ταινίες ντοκιμαντέρ. Είναι όμως έτσι τα πράγματα;

Ουσιαστικά τα ελληνικά κινηματογραφικά ντοκιμαντέρ δεν προβάλλονται έτσι όπως θα νόμιζε κάποιος που έχει ακούσει ότι έχουμε κάμποσα που φιλοξενούν ντοκιμαντέρ. Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης αναμιγνύει τα τηλεοπτικά με τα κινηματογραφικά ντοκιμαντέρ. Δε γίνεται καμιά διάκριση και δημιουργείται μια ψευδή εικόνα ότι έχουμε μια μεγάλη παραγωγή ντοκιμαντέρ στη χώρα μας. Πολύ περισσότερο, ο θεατής που δεν έχει ερευνήσει αυτό το κινηματογραφικό είδος μπορεί εύκολα να μπερδέψει το τηλεοπτικό με το κινηματογραφικό έργο.

ΜΙΑ ΠΡΩΤΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗ

Θα προσπαθήσω να κάνω μια διάκριση μεταξύ των δύο αυτών έργων. Το τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ ακολουθεί πιστά την παραγγελία του καναλιού, το οποίο είναι ο παραγωγός. Τις περισσότερες φορές έχουμε τη δομή ενός ρεπορτάζ, στις καλύτερες περιπτώσεις αυτό το ρεπορτάζ είναι μια αξιόλογη έρευνα, όπως στην περίπτωση του Εξάντα, του Αυγερόπουλου. Όμως δεν είναι ένα κινηματογραφικό είδος.

Αυτό που κάνει τη διαφορά είναι ότι το κινηματογραφικό ντοκιμαντέρ προσπαθεί να δομήσει μια μυθοπλασία, ξεκινώντας από ένα γεγονός που έχει όντως γίνει, παίρνοντας μαρτυρίες από ανθρώπους που ξέρουν τα γεγονότα από πρώτο χέρι ή τα έχουν ακούσει από αυτούς που τα έζησαν. Όμως ο σκηνοθέτης δεν μένει μόνο στην αντιπαράθεση των γεγονότων, έστω σε μια αξιόλογη και έξυπνη αντιπαράθεση που δημιουργεί ένα σπέρμα αφήγησης, όπως στον Εξάντα, αλλά βάζει μέσα τις ιδέες του, παραποιεί τα γεγονότα τόσο που η αλήθεια φαίνεται, στον πυρήνα της αφήγησής του.

Τέτοιες ταινίες μπορούμε να δούμε στη φιλμογραφία του Ζαν Ρους, του Κρις Μαρκέρ, του Ρόμπερτ Φλάερτι, του Τζίγκα Βερτόφ, για να αναφέρουμε μερικούς. Ο προσεχτικός θεατής θα καταλάβει εύκολα τη διαφορά μεταξύ αυτών των ντοκιμαντέρ και των τηλεοπτικών. Έχουμε συνηθίσει τα κινηματογραφικά ντοκιμαντέρ να τα λέμε δημιουργικά. Πιστεύω, επηρεασμένος από τον πολύ σπουδαίο Έλληνα ντοκιμαντερίστα, Ροβήρο Μανθούλη, ότι δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε το ντοκιμαντέρ από τον υπόλοιπο κινηματογραφικό χώρο, παρά μόνο για λόγους εκπαιδευτικούς ή ταξινόμησης. Έχουμε ένα καθαρά κινηματογραφικό είδος, του οποίου η αφήγηση δεν έχει τίποτε να ζηλέψει από μια μυθοπλασία. Αντίθετα είναι πιο δύσκολη, αφού προσπαθεί να κρατήσει αποστάσεις από αυτό το γεγονός που αφηγείται, χωρίς να το παραποιήσει τόσο που να μην έχει καμιά σχέση, αυτό που διηγείται με αυτό που έχει συμβεί στην πραγματικότητα.

Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Στην ελληνική κινηματογραφία έχουμε μια βασική δυσκολία. Είναι πολύ δύσκολο να κάνει κάποιος ταινίες. Πολύ πιο δύσκολο είναι να κάνει κινηματογραφικό ντοκιμαντέρ αφού τα τηλεοπτικά κανάλια θέλουν και το καταφέρνουν να περνούν τις απόψεις τους τόσο στην αφήγηση όσο και στην αισθητική του οπτικοακουστικού προϊόντος, του οποίου είναι παραγωγοί.

Έτσι τα κινηματογραφικά ντοκιμαντέρ δεν προβάλλονται ούτε στην τηλεόραση ούτε στον κινηματογράφο. Οι σπάνιες περιπτώσεις, για παράδειγμα οι ταινίες «Η αγέλαστος πέτρα» και «Ο δρόμος προς τη δύση», είναι οι εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν αυτόν τον κανόνα. Πολύ περισσότερο, όταν βγαίνουν στη διανομή είναι ο φτωχός συγγενής των ταινιών προς διανομή, αφού οι εταιρείες ξεκινούν από το γεγονός ότι δεν έχουν κοινό!

ΜΙΑ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ

Είναι προφανές, λοιπόν, ότι ένα Φεστιβάλ όπου θα προβάλλονται ταινίες ντοκιμαντέρ, όσες παραγωγές είναι κινηματογραφικές, είναι αναγκαίο για την ελληνική κινηματογραφία.

Για αυτό το λόγο, το Φεστιβάλ Ελληνικού Ντοκιμαντέρ ή της Χαλκίδας, όπως αρχίσαμε να το φωνάζουμε χαϊδευτικά, είναι αναγκαίο. Μπορεί κάποιος να δει όλη την ελληνική κινηματογραφική παραγωγή στο ντοκιμαντέρ, να παρατηρήσει τις τάσεις και τα ρεύματα, να κάνει μια αξιολόγηση.

Με αυτή την έννοια, το Φεστιβάλ της Χαλκίδας αποκτά έναν εθνικό χαρακτήρα, το ίδιο σημαντικό όσο αυτός του Φεστιβάλ της Δράμας και της Θεσσαλονίκης. Θα πρέπει, λοιπόν, το κράτος να το αξιολογήσει πολύ καλύτερα, με μεγαλύτερη προσοχή και να δώσει περισσότερη βαρύτητα. Αν, φυσικά, θεωρεί ότι ενδιαφέρει, για το Υπουργείο Πολιτισμού η καταγραφή και η αξιολόγηση του σύγχρονου οπτικοακουστικού έργου της Ελλάδας.

Επειδή όμως δεν πιστεύουμε ότι υπάρχουν αυτή η θέληση, πιστεύουμε ότι το Φεστιβάλ της Χαλκίδας θα αδικηθεί, όσον αφορά στο άνισο μοίρασμα των κονδυλίων, και η δυναμική του θα φανεί τόσο από τους κινηματογραφιστές όσο και από το κινηματογραφόφιλο κοινό. Μόνο που αυτό θα πάρει περισσότερο χρόνο!

3o ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΧΑΛΚΙΔΑΣ

2o ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΧΑΛΚΙΔΑΣ

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ 2oυ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΧΑΛΚΙΔΑΣ

Γιάννης Φραγκούλης

ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΧΑΛΚΙΔΑΣ