ΠΙΣΩ

Οι ταινίες - σχόλια

Ποιες ταινίες θα μαζέψει η Λουκία Ρικάκη για το Φεστιβάλ; Αυτή ήταν η ερώτηση στα χείλια πολλών ανθρώπων του κινηματογράφου και δημοσιογράφων, όταν ανακοινώθηκε, πολύ καιρό πριν, ότι θα γίνει αυτό το Φεστιβάλ στην Κω, με ταινίες που εστιάζουν στην ιατρική. Ίσως η πολύ καλή προώθηση του Φεστιβάλ, στο διεθνή κινηματογραφικό χώρο, εκτός από τον ελληνικό, αλλά και το πολύ επίμονο ψάξιμο της καλλιτεχνικής διευθύντριας και του επιτελείου της, όλα αυτά συνέβαλαν στο να ξεπεραστεί το αριθμητικό όριο των 50 ταινιών και να ξεπεράσουν τελικά τις 80.

Πολλές οι ταινίες, για ένα Φεστιβάλ περιορισμένης θεματικής, διάσπαρτες στις δύο δημοτικές αίθουσες, στη χειμερινή και στη θερινή, μεγάλο και το ενδιαφέρον του κοινού, πολύ καλό το αισθητικό επίπεδο των κινηματογραφικών έργων που παρουσιάστηκαν, το αποτέλεσμα, σε γενικές γραμμές μας ικανοποίησε. Φαντάζομαι ότι και ο πιο απαιτητικός κινηματογραφόφιλος θα ικανοποιήθηκε αρκετά. Βέβαια, το Φεστιβάλ δεν έριξε το σπόρο του σε ένα άγονο και ακατέργαστο χωράφι. Η Κινηματογραφική Λέσχη Κω (ΚΙ.ΛΕ.ΚΩ.) έχει δημιουργήσει ένα κινηματογραφόφιλο κοινό που είναι απαιτητικό και κυνηγά να βρει το καλό κινηματογραφικό έργο. Αυτή η Κινηματογραφική Λέσχη βοήθησε το Φεστιβάλ στο συντονισμό των Βραβείων Κοινού και στις μεταφράσεις στην παρουσίαση κάποιων ταινιών. Εμείς θα παρουσιάσουμε κάποιες ταινίες από αυτές που προβλήθηκαν στην Κω από την 1η έως τις 6 Σεπτεμβρίου 2009, αυτές που μας κέντρισαν περισσότερο το ενδιαφέρον μας, από όσες προλάβαμε να δούμε.

ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΣΕ ΑΠΕΛΠΙΣΙΑ

Τι γίνεται όταν ένας ασθενής πάσχει από καρκίνο στο κεφάλι και είναι φτωχός, ζει σε μια φτωχή χώρα, είναι καταδικασμένος να πεθάνει; Ο Χένρι Μαρς, ο ανθρωπιστής γιατρός που ζει και εργάζεται στην Αγγλία, αρνείται την άποψη το να βλέπει παθητικά και μοιρολατρικά αυτό το ανθρώπινο δράμα. Ταξιδεύει από την Αγγλία στην Ουκρανία και χειρουργεί δωρεάν τους φτωχούς ασθενείς για να τους δώσει ξανά τη ζωή. Στην ταινία του Geoffrey Smith, «Ο Άγγλος χειρούργος» («The English Surgeon»), αγγλο-ουκρανική παραγωγή, βλέπουμε αυτή τη δραστηριότητα κινηματογραφημένη με σχεδόν βιωματικό τρόπο. Ο σκηνοθέτης και παραγωγός αυτής της ταινίας, ο Geoffrey Smith, ξέρει αυτή τη διαδικασία από την περιπέτειά του, όταν κινηματογραφούσε τις πρώτες ελεύθερες εκλογές στην Αϊτή, εκεί πυροβολήθηκε και στην Αγγλία προσπάθησε να βάλει μια τάξη στη ζωή του. Στη συνέχεια βάλθηκε να κινηματογραφήσει, και συγχρόνως να ερευνήσει, αυτή την περιπέτειά του. Όταν συναντήθηκε με το Χένρι Μαρς ανακάλυψαν τα κοινά στοιχεία στο χαρακτήρα τους, γρήγορα ήρθε η γοητεία του ενός από τον άλλον, η προσωπική εμπλοκή του σκηνοθέτη φαίνεται στην ταινία, στην οποία η σκηνοθετική γραφή είναι σε πρώτο ενικό πρόσωπο, θα μπορούσαμε να πούμε.

Έχουμε όμως και μια πιο οδυνηρή περίπτωση να εξετάσουμε. Ο John Zaritsky, με την ταινία «Τουρίστας αυτοκτονίας» («The suicide tourist»), καναδέζικη παραγωγή, μας βάζει μέσα στην απελπισία των ασθενών που ξέρουν πολύ καλά ότι η αρρώστια τους δεν έχει γιατρειά. Είναι καταδικασμένοι να ζουν μια ανυπόφορη ζωή και να πεθάνουν σιγά-σιγά με έναν οδυνηρό τρόπο, που δεν μπορούν να υποφέρουν. Η κοινωνία στην οποία ζουν έχει αποφασίσει να δώσει μεγαλύτερη προσοχή στα ηθικά διλήμματα της εκκλησίας και των συντηρητικών μελών της, καταδικάζει την ευθανασία, ακόμα και αν ο ασθενής συναινεί. Η ταινία αυτή είναι μια προέκταση των «Η θάλασσα μέσα μου», του Αμενάμπαρ, και «One million dollar baby», του Κλιντ Ίστγουντ. Θα λέγαμε ότι βαδίζει τον τολμηρό δρόμο του (συντηρητικού) Ίστγουντ και βάζει το δάχτυλο βαθιά μέσα στην πληγή. Τέσσερις ζωές και ένας θάνατος θα είναι οι προσωπικές αφηγήσεις που μας πάνε στην Ελβετία όπου η ευθανασία δε διώκεται ποινικά. Εκεί θα βρουν παρηγοριά. Ένα θέμα που σηκώνει πολλή συζήτηση και η ταινία είναι μια καλή ευκαιρία.

Ο PeA Holmquist και η Suzanne Khardalian συνεργάστηκαν για μια ταινία που εστιάζει την προσοχή της στην περιοχή της Γάζας. Ο πρώτος έχει ασχοληθεί με τη φωτογραφία και είναι ανεξάρτητος σκηνοθέτης κυρίως ταινιών τεκμηρίωσης στη Σουηδία, όπου γεννήθηκε. Η δεύτερη έχει γεννηθεί στη Βυρηττό και ζει στη Σουηδία, όπου εργάζεται σαν ανεξάρτητος σκηνοθέτης, έχει δουλέψει σα δημοσιογράφος στο Παρίσι, αρχισυντάκτρια στην αρμένικη εφημερίδα Gamk. Στην ταινία «Ο νεαρός Φρόυντ στη Γάζα» («Young Freud in Gaza»), σουηδική παραγωγή, παρακολουθούμε τη ζωή και τις επαγγελματικές δραστηριότητες του νεαρού Αγιέντ, ο οποίος είναι ο μοναδικός ενεργός ψυχολόγος στο στρατόπεδο προσφύγων Τζαμπαλάγια. Η ταινία γυρίστηκε από το 2006 μέχρι το 2008, σε μια χρονική περίοδο που η Γάζα ήταν αποκλεισμένη από τον υπόλοιπο κόσμο, το ρεπορτάζ μπερδεύεται με την προσωπική άποψη, η οποία φαίνεται σε δεύτερο πεδίο, έχει μια σατιρική διάθεση, ανατρέπει τις ισχύουσες απόψεις για τους Παλαιστίνιους, αυτές που τους χαρακτηρίζουν τρομοκράτες, παρουσιάζει τη φρίκη ανάγλυφα. Εδώ φαίνεται η πικρόχολη κωμική αφήγηση που οι δύο δημιουργεί κατάφεραν να περάσουν.

Η απελπισία, τέλος, κορυφώνεται στο πρόσωπο του Τζώνυ. Τρεις σκηνοθέτες, οι Adam Lavis, Katrina Mansoor και William  Hood συνεργάζονται για να γυρίσουν τη ζωή του Τζώνυ Χίκλεντον, ενός ζωγράφου που πάσχει από σκλήρυνση κατά πλάκας, στην ταινία «Να ο Τζώννυ!» («Here’s Johnny!»), αγγλική παραγωγή. Στην ταινία υπάρχουν δύο αφηγήσεις: Αυτή του Τζώνυ, του γιατρού του, τη μητέρας του και της κοπέλας του και αυτή του Τζώνυ πάλι που σχολιάζει όσα έχουν ειπωθεί με μια περιπαιχτική διάθεση, πολύ χιουμοριστική, αποδίδοντας το τραγικό και το κωμικό, τελικά τον ανθρώπινο πόνο με έναν τρόπο ανείπωτο. Οι ρεαλιστικές λήψεις μπερδεύονται με τις δημιουργίες κόμικ του Τζώνυ, κάποια καρέ του κόμικ γίνονται καρέ της ταινίας, η ίδια η ταινία κάνει στοπ καρέ για να βρούμε τον ίδιο τον Τζώνυ που τη βλέπει και τη σχολιάζει. Αυτός ο πολύ έξυπνος και άκρως αισθητικός τρόπος αποφεύγει την κλασική παρελθοντολογική και σύγχρονη αφήγηση, κάτι που θα κούραζε το θεατή. Με πολύ χιουμοριστική διάθεση, με πικρό χιούμορ φτάνουμε στο τέλος που ο Τζώνυ θέλει να πεθάνει, αλλά δεν μπορεί, δεν έχει το νόμιμο τρόπο, στην Αγγλία. Εξαιρετική ταινία που μας συγκλόνισε.

Ο ΑΓΩΝΑΣ ΦΕΡΝΕΙ ΤΗ ΝΙΚΗ

Όταν ακούμε ότι ένας ασθενής έχει πέσει σε κώμα, τότε αρχίζουμε να βλέπουμε ένα τέλος στη ζωή του. Αυτό δε συνέβη ούτε στον Μπένι ούτε στους δικούς του, είχαν τη θέληση να παλέψουν για να τα βγάλουν πέρα. Τελικά νίκησαν. Στην ταινία «Η ημέρα που ξύπνησε ο Μπένυ από το κώμα» («The day Benni woke up from coma»), της Ulrike Baur, γερμανική παραγωγή, παρακολουθούμε σταδιακά όλη αυτή τη διαδικασία από το δραματικό γεγονός, το αυτοκινητιστικό δυστύχημα, μέχρι την επιστροφή του αρρώστου στη ζωή, την ολοκληρωτική αλλαγή του χαρακτήρα του, τελικά τον αγώνα του να επιστρέψει και να γίνει καλά. Ο ίδιος ο Μπένι ήταν παρών στο Φεστιβάλ. Συγκλονιστική ήταν η στιγμή που μίλησε με το κοινό, στα αγγλικά, με κάποια δυσκολία, το ίδιο συγκλονιστική και αυτή που συνομιλήσαμε με το θεραπευτή του, μετά μάθαμε ότι και ο ίδιος είχε θεραπευτεί από κώμα, πιο ελαφριάς μορφής. Η δημοσιογραφική έρευνα της σκηνοθέτιδας «μπερδεύεται» με την προσωπική αφήγηση του Μπένι και των δικών του, παρακολουθούμε τις προσωπικές τους στιγμές σε θραύσματα της κινηματογραφικής αφήγησης, μας δίνεται έτσι η ευκαιρία να δούμε όλη αυτή την γιγάντια μάχη του Μπένι να βάλει σε μια αφηγηματική τάξη τη θρυμματισμένη συνείδησή του, μετά από 56 εβδομάδες σιωπής. Μια ταινία που κέρδισε το κοινό της.

Ο Μιχαήλ Γαβριήλ Ζανέλης θα κάνει την ταινία «Το κατοικίδιο», ταινία μικρού μήκους που παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ της Δράμας, το 2008, εδώ, στην Κω βρήκε τη θέση της σε ένα ζεστό περιβάλλον. Περιγράφει την ξεχωριστή περίπτωση ενός μικρού παιδιού που θέλει να αγοράσει ένα ζωάκι, ένα κατοικίδιο. Δεν έχει πολλά λεφτά. Θα καταλήξει σε ένα που έχει πρόβλημα στο πόδι του, το «δεν είναι καλό» του πωλητή θα πάει και στο ίδιο το μικρό που έχει πρόβλημα στο περπάτημα. Ο Ζανέλης κάνει μια ζεστή ταινία για ένα τόσο σημαντικό θέμα. Εδώ η παρέα με ένα κατοικίδιο, που έχει το ίδιο πρόβλημα με το παιδί, είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας.

Η Καλλιόπη Λεγάκη θα κάνει την ταινία «Φίλο και Μαρίνα», μια ταινία τεκμηρίωσης, για ένα πολύ ανθρώπινο θέμα: το γλύπτη Φιλόλαο που ζει και εργάζεται στα προάστια του Παρισιού. Αντιμετωπίζει πρόβλημα με την υγεία του και η γυναίκα του Μαρίνα το βοηθά να επικοινωνεί με το περιβάλλον. Με πολύ όμορφο τρόπο στην ταινία βλέπουμε την αγάπη που είναι ένα γιατρικό, όπως και στην ταινία με το Μπένι, στην οποία αναφερθήκαμε πιο πάνω. Ο φακός μπαίνει μέσα στο θέμα, ερευνά τα πρόσωπα, τις συμπεριφορές τους, αναδεικνύει τις μικροχειρονομίες και, μέσα από όλα αυτά, το χαρακτήρα του Φιλόλαου, αλλά και τον αγώνα του να ανταπεξέλθει.

Θα κλείσουμε αυτή την ενότητα με την ταινία του Rob Hodselmans, μια ολλανδική παραγωγή, η ταινία «Έλλεν τεν Ντάμμε» («Ellen ten Damme») θα μας μιλήσει για τη γνωστή Ολλανδή τραγουδίστρια, η οποία μαθαίνει ξαφνικά ότι πάσχει από καρκίνο του στήθους. Θα παρακολουθήσουμε τη ζωή της κατά τη διάρκεια της θεραπείας της, τις χημειοθεραπείες, τη σχέση της, τη συμπαράσταση από το φίλο της, τις συναυλίες της. Πολύ ελκυστική, μέσα από αυτό το διάβα φαίνεται ακόμα πιο όμορφη, πιο λαμπερή πρωταγωνίστρια. Η αφήγηση είναι σε πρώτο ενικό πρόσωπο, ο σκηνοθέτης ακολουθεί τη σχολή που χάραξε ο Γιόρις Ίβενς και οι μεγάλοι Ευρωπαίοι σκηνοθέτες που ανανέωσαν τον κινηματογράφο, την ταινία τεκμηρίωσης και κάνει ένα αριστουργηματικό έργο.

Η ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΜΕ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ ΤΡΟΠΟ

Με δύο διαφημιστικά ταινιάκια της Αναστασίας Χριστοφορίδου ξεκίνησε το Φεστιβάλ, την Τρίτη 1η Σεπτεμβρίου. «Αιμοδοσία Δήμος Συκεών Χειρουργείο» και «Παγκόσμια ημέρα κατά των ναρκωτικών», μας δίνουν μια καλλιτεχνική νότα που μας δείχνει ένα δρόμο που θα μπορούσε να ακολουθήσει η ενημέρωση. Μια ευχάριστη νότα, αφού ο κινηματογράφος εδώ λειτουργεί μετωνυμικά.

Αντίθετα η Δανάη Παπαδάτου, στην ταινία «Το χρονικό μιας διαδρομής», μας περιγράφει το θανατηφόρο δυστύχημα στο πέταλο του Μαλιακού, το Σεπτέμβριο του 2004, όπου 7 έφηβοι σκοτώθηκαν, μια κοινότητα, η Φαρκαδόνα, βυθίστηκε στο πένθος. Το τραγικό γεγονός αναπαριστάται με τον πιο τραγικό τρόπο, οι κινηματογραφικές πινελιές μεταφράζουν ένα μέρος της πραγματικότητας, δεν μπαίνουν πιο βαθιά σε αυτή, δεν αναζητούν.

Στο Ισραήλ θα μας μεταφέρει η κάμερα. Στην ταινία «Διάφανος χρόνος» («Transparent time»), της Gali Meiri, ισραηλινή παραγωγή, θα δούμε το πώς η Εϊλόν Νουφάρ ξεπερνά το πρόβλημα καρκίνου στο στήθος, δημιουργεί μέσα από την τέχνη της, του θιάσου Μαγιουμανά, που χαίρει παγκοσμίου φήμης. Η τέχνη θεραπεύει; Ο Ιπποκράτης φαίνεται να συμφωνεί, το ίδιο και ο Ασκληπιός. Και εμείς το βλέπουμε σε αυτή την ταινία και το βιώνουμε.

Ο Νίκος Ζωιόπουλος, ηθοποιός και σκηνοθέτης, θα φτιάξει μια όμορφη ταινία για την αποασυλοποίηση των ψυχιατρικών κλινικών. Παρακολουθούμε τις καθημερινές συμπεριφορές των αποθεραπευμένων, την προσπάθειά τους να σταθούν στα πόδια τους, να ενταχθούν στην κοινωνία, να γίνουν και πάλι ενεργά άτομα. Μια όμορφη ταινία που βαδίζει το δρόμο της ταινίας τεκμηρίωσης όταν αυτή αποφασίζει να αφήσει την κλασική αφήγηση και να βουτήξει στην ποίηση.

Θα κλείσουμε αυτή την ενότητα με την ταινία της Εύας Στεφανή, «Λουόμενοι». Η Στεφανή κινηματογραφεί με πολλή αγάπη τη ζωή μιας ομάδας λουομένων σε διαφορετικές λουτροπόλεις, κατά τη διάρκεια ενός καλοκαιριού. Και σε αυτή την ταινία, όπως και στις άλλες της Στεφανή, βλέπουμε το φακό να μπαίνει μέσα στο θέμα, να κάνει ανάλυση των χαρακτήρων, χωρίς η σκηνοθέτιδα να καταφεύγει στην κλασική αφήγηση, αφήνοντας να μιλήσουν οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές, «ζωγραφίζοντας» τον περιβάλλοντα αφηγηματικό χώρο με τις μικρές κινήσεις της κάμερας που παρακολουθεί τις ιδιαίτερες στιγμές που, μέσω του μοντάζ, φτιάχνουν ένα γοητευτικό χώρο, την κοινωνία, στην οποία ζουν οι πρωταγωνιστές της. Αναγνωρίζουμε, ακόμη μια φορά την παράδοση των αριστουργημάτων του κινηματογράφου, του Ίβενς, του Ρους, του Βερτώφ. Η Στεφανή επάξια, στην Ελλάδα, ακολουθεί το δρόμο τους.

Η ΙΑΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΑΙΝΙΕΣ

Βλέποντας όσες περισσότερες ταινίες μπορούσαμε μπήκαμε μέσα στον κόσμο της οδύνης και του πάθους. Ανακαλύψαμε την ομορφιά και τη γοητεία που έχει η ανθρώπινη πάλη ενάντια στη δυστυχία, η νίκη, η διαδρομή μέσα από αυτά τα εμπόδια.

Το ανθρώπινο σώμα ενώνεται με την ψυχή. Ένα ενιαίο σύνολο που σε γοητεύει έτσι όπως αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στη φθορά και στην ίαση. Καταλαβαίνεις ότι η ίαση δεν είναι ο σκοπός, η ίδια αυτή η διαδρομή παίζει το πιο σημαντικό ρόλο. Ο θεατής πλέον βιώνει αυτή την πάλη και ταυτίζεται με τους πραγματικούς πρωταγωνιστές-σταρ της καθημερινής ζωής. Η μπρεχτική αυτή ταύτιση τον οδηγεί στη συγκίνηση και στην απελευθέρωση από τους αναγκασμούς του σώματος και της ψυχής του. Φεύγουμε έτσι ανάλαφροι από την Κω, καθαροί στην ψυχή μας, με δυνάμεις απεριόριστες.

Γιάννης Φραγκούλης

ΟΙ ΤΑΙΝΙΕΣ ΣΧΟΛΙΑ