ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

Εισαγωγή στη βιντεοτέχνη

Rob Perree: «Εισαγωγή στη βιντεοτέχνη», εκδ. Σχολή Σταυράκου, Επικοινωνία και Κουλτούρα, Αθήνα, 1994.

Είναι η βιντεοτέχνη όντως μια μορφή της τέχνης; Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα θα πρέπει να απαντήσουμε, πιο μπροστά, σε μια άλλη: Μπορεί να είναι το βίντεο ένα εργαλείο για καλλιτεχνική δημιουργία; Πιστεύω ότι αυτό θα μας έλυνε πολλά προβλήματα για το θέμα της οντολογίας της βιντεοτέχνης. Θα μπορούσαμε να δώσουμε μια απάντηση κάπως έτσι: Αν ένα μηχανικό εργαλείο δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για καλλιτεχνική έκφραση, τότε ακυρώνεται ένας μεγάλος τομέας της τέχνης, ειδικά οι μορφές της από το 1920 μέχρι σήμερα. Δεχόμενοι, λοιπόν, ότι το βίντεο μπορεί να είναι εργαλείο που θα το χρησιμοποιήσουμε για τη δημιουργία καλλιτεχνικής έκφρασης, τότε μπορούμε να διερευνήσουμε τι θα μπορούσε να ήταν αυτή η τέχνη που την ονομάζουμε «βιντεοτέχνη».

«Η βιντεοτέχνη ανήκει στις εικαστικές τέχνες… Με την πάροδο του χρόνου ο καλλιτέχνης όλο και περισσότερο και όλο και πιο συνειδητά χρησιμοποιεί τα βασικά χαρακτηριστικά του βίντεο ως μέσου και κατά αυτόν τον τρόπο έχει προσδώσει στη βιντεοτέχνη το δικό της χαρακτήρα… Αυτό μπορεί να δώσει την εντύπωση ότι θεωρώ αυτά τα χαρακτηριστικά σα να είναι ιδιαίτερα. Δεν το πιστεύω. Η εφαρμογή τους γίνεται ταυτόχρονα και βρίσκεται στην αμοιβαία σχέση τους.» Με αυτό τον τρόπο ο Perree ορίζει αυτή τη μορφή της τέχνης. Το βιβλίο αυτό προορίζεται για φοιτητές οπτικοακουστικού έργου, κινηματογραφικών σχολών, σχολών καλών τεχνών, ηθοποιών, σχολών σχεδίου και multimedia. Μπορεί όμως ο ερασιτέχνης που θέλει να ασχοληθεί με την καλλιτεχνική δημιουργία, να βρει, σε αυτό το βιβλίο, τα βασικά σημεία που θα τον βοηθήσουν στην αναζήτηση των δομών αυτής της τέχνης.

Ο Perree αναφέρεται στη γέννηση της βιντεοτέχνης. Εστιάζει στην ομοιότητα που κάποιοι προσδίδουν σε αυτή με την τηλεόραση και, μέσα από παραδείγματα, αποδεικνύει ότι είναι μια αυτόνομη μορφή τέχνης με τις δικές της δομικές μορφές. Αναφέρεται περισσότερο στους Ολλανδούς βιντεοκαλλιτέχνες, διότι αυτό είναι το θέμα της έρευνάς του και του βιβλίου που εκδόθηκε στην Ολλανδία. Δυστυχώς η ελληνική έκδοση παρέλειψε το μεγαλύτερο μέρος αυτής της ύλης, το οποίο θα ήταν πολύ χρήσιμο, είκοσι χρόνια μετά. Στη συνέχεια τοποθετεί το καλλιτεχνικό έργο του βίντεο στο χώρο της τέχνης. Δουλεύει με παραδείγματα καλλιτεχνών για να αποδείξει αυτό που είναι αυτονόητο για αυτούς που ασχολούνται με τη βιντεοτέχνη.

Ακολούθως, ασχολείται με την έννοια του χρόνου, κυρίως από την εικαστική και αφηγηματική του θεώρηση. Ένα πολύ χρήσιμο κεφάλαιο που έχει τρομερή σημασία αφού ο χρόνος παίζει κεφαλαιώδη ρόλο στη δημιουργία του ρυθμού σε ένα οπτικοακουστικό έργο, αλλά και στην ίδια τη δομή της αφήγησης. Ο χρόνος είναι η κύρια συνιστώσα. Έτσι μπορεί να αναλύσει, στη συνέχεια, την παραστατική γλώσσα αυτής της τέχνης και να τη συνδέσει με άλλες μορφές τέχνης, ανοίγοντας τον καλλιτεχνικό ορίζοντα και βάζοντας τη βιντεοτέχνη μέσα στην ίδια τη ζωή και στην καθημερινότητα του ανθρώπου. Στα επόμενα κεφάλαια θα ασχοληθεί με τον ήχο και την εικόνα, τις άλλες δύο δομικές συνιστώσες αυτής της τέχνης. Εδώ, βέβαια, εισέρχονται και τεχνικά θέματα που θίγονται σε αυτό το βιβλίο, είναι προφανές, όμως, ότι ο αναγνώστης θα πρέπει να ψάξει σε άλλα εγχειρίδια για να βρει περισσότερες πληροφορίες. 

Στα δύο τελευταία κεφάλαια θα αναλύσει τη μαζικότητα της βιντεοτέχνης, μεγαλύτερη από αυτή του κινηματογράφου. Μπαίνει, φυσικά, το θέμα της μαζικότητας σε συνάρτηση με την τέχνη, αν και κατά πόσο ένα μαζικό έργο είναι καλλιτεχνικό ή είναι και καλλιτεχνικό. Πάλι εδώ μπορεί ο αναγνώστης να ανατρέξει σε σημειολογικά εγχειρίδια για να πάρει περισσότερες πληροφορίες για αυτό το θέμα που ακουμπά τη δομική ανάλυση αυτής της τέχνης. Το βιβλίο τελειώνει με τις προοπτικές της βιντεοτέχνης, ο αναγνώστης μπορεί να δει ότι, μετά από είκοσι χρόνια ελάχιστα πράγματα έχουν αλλάξει, ακόμα και σε παγκόσμιο επίπεδο.

Παρατίθεται εκτενής βιβλιογραφία που ανοίγει πολλούς ορίζοντες έρευνας σε αυτόν που θα ήθελε είτε να μελετήσει πιο πολύ το θέμα είτα να το ερευνήσει επιστημονικά. Σε γενικές γραμμές είναι ένα πολύ χρήσιμο βιβλίο για όσους ενδιαφέρονται για την οπτικοακουστική καλλιτεχνική δημιουργία και, από ότι ξέρουμε, είναι το μοναδικό βιβλίο στην ελληνική βιβλιογραφία για αυτό το θέμα.

Γιάννης Φραγκούλης

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΒΙΝΤΕΟΤΕΧΝΗ