ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

Χριστίνα Kallas-Καλογεροπούλου, «Σενάριο», εκδ. Νεφέλη, σ.σ. 323, Αθήνα 2006.

Έχουμε παρουσιάσει, σε αυτό εδώ το διαδικτυακό τόπο το βιβλίο του Στάθη Βαλούκου για το σενάριο. Μια διαφορετική λογική ανάπτυξης του ίδιου θέματος είναι αυτή η μελέτη της Καλογεροπούλου. Με πολύ απλό τρόπο παίρνει μια ιδέα και την ολοκληρώνει σε σενάριο. Ο αναγνώστης, μέσα από ασκήσεις, μπορεί να καταλάβει πλήρως πως θα μπορεί να φτιάξει το δικό του σενάριο. Οι ασκήσεις έπονται μιας πολύ σύντομης θεωρητικής αναφοράς και όλες μαζί φτιάχνουν μια μέθοδο, βάσει της οποίας η σεναριογράφος και συγγραφέας δουλεύει τα σενάρια της. Όταν έχει φτάσει ο αναγνώστης προς το τέλος του βιβλίου, τότε αισθάνεται ότι μπορεί να γράψει το δικό του σενάριο, ξεκινώντας είτε από μια ιδέα του είτε από ένα λογοτεχνικό έργο. Παρόλα αυτά, αυτό το βιβλίο θα είναι χρήσιμο σαν αναφορά σε κάθε εργασία συγγραφής σεναρίου. Θεωρούμε ότι είναι η πιο ολοκληρωμένη μελέτη και αναφορά στο σενάριο, στην ελληνική βιβλιογραφία.

Η Καλογεροπούλου δίδασκε τη συγγραφή σεναρίου στην Ακαδημία Κινηματογράφου και Τηλεόρασης του Βερολίνου και τώρα διδάσκει στο Τμήμα Κινηματογράφου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Είναι Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Σεναριογράφων και Αναπληρωτής Πρόεδρος της Επιτροπής χρηματοδότησης σεναρίων του Ομοσπονδιακού Γερμανικού Κέντρου Κινηματογράφου. Η συγκριτική μελέτη των διάφορων μοντέλων δομής του σεναρίου, πάντα σε σχέση με τη μέθοδο της δημιουργικής γραφής είναι ο κυριότερος στόχος αυτού του βιβλίου.

Το πόνημα της Καλογεροπούλου ξεκινά με μια, σχετικά μεγάλη, θεωρητική ανάλυση η οποία βάζει τη βάση μιας οποιασδήποτε μεθόδου ή ερευνητικής εργασίας πάνω στο σενάριο και, οπωσδήποτε, της δημιουργικής γραφής, πάνω στην οποία βασίζεται η δουλειά της. Ξεκινά από τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, ειδικά από τον Αριστοτέλη, από την «Ποιητική» του, δε μένει όμως σε αυτούς. Επεκτείνεται στις μελέτες των σύγχρονων θεωρητικών της αφήγησης που έχουν ερευνητικά δουλέψει πάνω στο σενάριο. Διαβάζοντας κάποιος αυτή τη θεωρητική ανάλυση μπορεί πλέον να φτιάξει το οικοδόμημα που η συγγραφέας του προτείνει. Με άλλα λόγια, αφού τελειώσει την ανάλυσή της μπορεί να πάει στη σύνθεση και, στο τέλος του βιβλίου, να δείξει ένα δρόμο συγγραφής σεναρίων.

Είναι γνωστό ότι το σενάριο δε γράφεται απαντώντας σε κάποιους κανόνες. Πολύ λίγοι είναι αυτοί οι κανόνες που θα πρέπει κάποιος οπωσδήποτε να ακολουθήσει κάποιος. Από εκεί και πέρα ο σεναριογράφος θα πρέπει να βάλει τη φαντασία του να δουλέψει και να λειτουργήσει δομικά, φτιάχνοντας τον αφηγηματικό του κόσμο. Η Καλογεροπούλου δεν πέφτει σε αυτή την παγίδα. Δεν δίνει κανόνες ή οδηγίες, σαν να έκανε συνταγές μαγειρικής. Θέτει 66 ερωτήσεις, σαν ασκήσεις, τις οποίες ο αναγνώστης θα πρέπει να λύσει. Αν αυτό σας θυμίζει τις ασκήσεις εκμάθησης των αγγλικών ή μιας άλλης ξένης γλώσσας, δεν πέφτετε έξω. Η μόνη διαφορά με μια τέτοια άσκηση εκμάθησης ξένης γλώσσας είναι ότι εδώ έχουμε και το θεωρητικό υπόβαθρο για να πατήσουμε και να βρούμε το δρόμο για να φτιάξουμε το δικό μας αφηγηματικό κόσμο.

Κάθε άσκηση είναι η αρχή ενός δρόμου, καλύτερα το σημείο που θα το χαρακτηρίζαμε σαν σταυροδρόμι, αφού στο βιβλίο δε μας παρουσιάζεται μια λύση, αλλά πολλαπλές, καλές, σύμφωνα με αυτό που θέλουμε τελικά να παρουσιάσουμε. Το τέλος της κάθε άσκησης φτάνει πάλι σε ένα σταυροδρόμι, όπου υπάρχει μια νέα άσκηση κ.ο.κ. Θα μπορούσε όλο αυτό να ήταν ένας λαβύρινθος. Δεν είναι γιατί η Καλογεροπούλου μας διευκρινίζει τις πολλαπλές επιλογές που ανοίγονται μπροστά μας και μας δείχνει που μας οδηγούν. Έτσι μπορούμε να βρούμε έναν ολοκληρωμένο δρόμο, έστω από παρακάμψεις, αλλά αυτός οδηγεί σε μια αυστηρά δομημένη δημιουργία, σε ένα καλό σενάριο.

Με αυτό τον τρόπο έχουμε ένα ολόκληρο παζλ που ολοκληρώνεται στο τέλος του βιβλίου. Θεωρητικά ο αναγνώστης θα πρέπει να είναι ικανός, στο τέλος του βιβλίου, να φτιάξει το δικό του σενάριο. Αυτό μπορεί να ακούγεται απλοϊκό, αλλά δεν είναι. Η συγγραφέας μας καλεί να βρούμε τη ιδέα μας ή ένα λογοτεχνικό έργο και να δουλέψουμε πάνω σε αυτό το σχέδιο. Σε αυτό το σημείο το βιβλίο διαβάζεται και ξαναδιαβάζεται τόσες φορές μέχρι να φτάσουμε στην τελική μορφή του σεναρίου μας. Αυτή η διαδικασία μπορεί να είναι δύσκολη και επίπονη στην αρχή, μετά όμως από τις πρώτες προσπάθειες είναι εύκολη και απλή. Όταν, δε έχει προχωρήσει η συγγραφική διαδικασία, τότε γίνεται προφανής και η δημιουργία μας δεν μπορεί παρά να τέρψει την ψυχή μας.

Με άλλα λόγια, αυτό το βιβλίο έρχεται να καλύψει ένα μεγάλο κενό στην ελληνική βιβλιογραφία. Ασχολείται όμως μόνο με την κλασική, αφηγηματική, δομή, όχι με τις διάφορες παραφράσεις της, όπως είναι η ποιητική αφήγηση, η χαοτική ή οι συνδυασμοί τους. Ελπίζουμε ότι σε επόμενο πόνημά της θα μας δώσει τη συνέχεια αυτού του βιβλίου, για να έχουμε ένα ολοκληρωμένο έργο, βάσει του οποίου θα μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα οποιοδήποτε σενάριο.

Γιάννης Φραγκούλης

ΣΕΝΑΡΙΟ