ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ | LINKS | ENGLISH

Robert Altman

ΕΝΑΣ ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΦΗΓΗΤΗΣ ΠΕΘΑΝΕ κάτι σαν επικήδειος του Ρόμπερτ Όλτμαν

Από την Δευτέρα 20 Νοεμβρίου ο Ρόμπερτ Όλτμαν δεν βρίσκεται πλέον μαζί μας. Ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες των ημερών μας, για την παγκόσμια κινηματογραφία, αφήνει πίσω ένα πραγματικά τεράστιο κενό.

Αμερικάνος στην καταγωγή, γεννήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 1925, στο Κάνσας, στην Αμερική. Ξεκίνησε το 1951 με την ταινία «Modern football» και έκανε συνολικά 87 ταινίες μέχρι σήμερα, για την τηλεόραση και τον κινηματογράφο. Η τελευταία του ταινία ήταν η «A prairie home companion» (2006). Έχει εργασθεί και ως παραγωγός, σε 38 ταινίες, ως σεναριογράφος, επίσης σε 38 ταινίες, ως μοντέρ, σε 4 ταινίες, και ως ηθοποιός, σε 3 ταινίες.

Αμερικάνος, αλλά ο Όλτμαν ήταν περισσότερο Ευρωπαίος, αν βάλουμε σαν κριτήριο την αισθητική του κινηματογράφου. Οι ταινίες του μας θύμιζαν περισσότερο τον ευρωπαϊκό κινηματογράφο παρά τον αμερικάνικο επειδή με πολύ απλό τρόπο περιέγραφε και δομούσε τους χαρακτήρες του με αργούς ρυθμούς όπου χρειαζόταν να τους κτίσει γερά για να αντέξουν στις δοκιμασίες που η αφήγηση θα τους έβαζε. Οι χαρακτήρες στις ταινίες του δεν ήταν αυθαίρετα αφηγηματικά στοιχεία, αλλά παραδείγματα που η προέκτασή τους ήταν σε πραγματικά πρόσωπα και καταστάσεις στην κοινωνία.

Με αυτό δε θέλουμε να πούμε ότι ο Όλτμαν έκανε ρεαλιστικό κινηματογράφο. Πολλές φορές προσέγγιζε τον ποιητικό ρεαλισμό, η αφήγησή του, μπολιασμένη από αυθαίρετα στοιχεία, έκανε το λόγο του να μοιάζει με αυτό του ποιητικού ρεαλισμού, αφού εξασκούσε μια έμμεση κριτική στην κοινωνία, αρκετά βαθιά και οξεία, όντας μέσα στην καρδιά της επικαιρότητας και πιάνοντας το βαθύτερο νόημα των κοινωνικών καταστάσεων που και αυτός ζούσε. Το φίλτρο του Όλτμαν άφηνε να περάσει μόνο ότι ήταν ουσιαστικό, το επεξεργαζόταν και το αποτέλεσμα ήταν μια μυθοπλαστική αφήγηση η οποία θα μπορούσε να είναι μια ανάλυση των πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών διαστάσεων της κοινωνίας της εποχής του.

Για να γίνουν πιο σαφή αυτά που λέμε, θα αναφέρουμε την ταινία «Pret-a-porter» (1994), όπου ο σκηνοθέτης αναφέρεται στην υψηλή κοινωνία της εποχής του, στις διασημότητες και στις ίντριγκες που δοκιμάζουν τις σχέσεις φιλίας μεταξύ αυτών που συμμετέχουν στον κόσμο της σώου μπίζνες. Βλέπουμε εκεί μια άμεση κριτική στο Χόλιγουντ, στους μηχανισμούς που το κινούν και στους ανθρώπους που κανονίζουν και κανονίζονται από αυτούς. Στην ταινία «Gosford Park» (2001) θα κάνει επίσης μια κριτική στην ελίτ της κοινωνίας, στην αριστοκρατία, αναδεικνύοντας με αριστουργηματικό τρόπο τις αντιθέσεις που υπάρχουν ανάμεσα στους πλούσιους και στους φτωχούς, αλλά και αλληλοδιεισδύσεις ανάμεσα σε αυτά τα κοινωνικά στρώματα.

Το 1996 έκανε μια ταινία για τη γενέτειρά του, την «Kansas City», ενώ το 1993 θα κάνει μια μεγάλη ταινία τα «Στιγμιότυπα» («Short cuts»). Η αφήγηση σε αυτή την ταινία λειτουργεί ελλειπτικά, περιγράφει κοινωνικές καταστάσεις με πολύ σύντομο τρόπο, στο τέλος όμως όλες αυτές οι μικρές ιστορίες ενώνονται και γίνονται μία, μια μεγάλη ιστορία που θα μπορούσε να είναι η Ιστορία, μια παγκόσμια αφήγηση που θα μπορούσε να περιγράψει την κοινωνία σε παγκόσμιο επίπεδο. Φυσικά αξέχαστη θα μείνει η ταινία και η τηλεοπτική σειρά «Mash» (1970), τόσο για το πηγαίο χιούμορ, όσο για την πολύ εύστοχη κριτική στον πόλεμο του Βιετνάμ, την εποχή που τα απομεινάρια αυτού του πολέμου ακόμα βασάνιζαν την αμερικάνικη κοινωνία.

Ένας μεγάλος σκηνοθέτης, ένα πολύ καλός αφηγητής της εποχής του, ένας χιουμορίστας που ο θάνατος του άφησε ένα μεγάλο κενό στην παγκόσμια σκηνή του θεάματος. Δεν ξέρω ποιος είναι ο αντίκτυπος του θανάτου του στην Αμερική, αλλά σίγουρα στην Ευρώπη έκανε μεγαλύτερο ντόρο.

Γιάννης Φραγκούλης

ROBERT ALTMAN