ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ | LINKS | ENGLISH

ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΟ Ο Mike Figgis συζητά με τον David Lynch

Στο Φεστιβάλ του Lodz παρουσιάστηκε η τελευταία ταινία του πολύ σημαντικού Αμερικάνου σκηνοθέτη ο οποίος πειραματίζεται συνέχεια με την κινηματογραφική αφήγηση και μορφή. Εκεί την είδε ο, επίσης, σκηνοθέτης Mike Figgis και έκανε μια συνέντευξη με το Lynch. Η ταινία «Inland empire» δίχασε κριτικούς και κοινό. Πυροδότησε όμως συζητήσεις, δεν πέρασε απαρατήρητη και αποδεικνύει, για ακόμη μια φορά, ότι ταινίες σαν αυτές βάζουν στο τραπέζι ξανά και ξανά το μεγάλο θέμα: Τι είναι ο κινηματογράφος; Ένα ερώτημα που δε θα απαντηθεί ποτέ, διότι όταν θα δοθεί μια σαφή οριστικά απάντηση, τότε ο κινηματογράφος θα πάψει να είναι τέχνη.

Mike Figgis (M.F.): Κατά κάποιο τρόπο, αυτή είναι η πιο μεγάλη ταινία σας.

David Lynch (D.L.): Κατά λίγα λεπτά. Δεν ξέρω ποια είναι η δεύτερη μεγαλύτερη ταινία μου, δεν είναι μια συνειδητή πράξη από τη μεριά μου. Όλη η διαδικασία αρχίζει κάπου όπου πιάνω μια ιδέα. Αυτή η ιδέα είναι, από τότε, το παν για εμένα. Έχεις μια ιδέα για μια ταινία και την ερωτεύεσαι για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι η ιδέα αυτή καθαυτή και ο δεύτερος είναι πως ο κινηματογράφος μπορεί να τη μεταφράσει. Και από τότε μένεις με αυτή την ιδέα και προχωράς. Αυτή μιλά σε εσένα και δεν μπορείς να πας πουθενά εάν κάτι δε φαίνεται να αρμόζει σε αυτή. Αυτό είναι!

(M.F.): Αυτή η ιδέα γεννά άλλες ιδέες. Έχετε όλη την ταινία στο μυαλό σας όταν ξεκινάτε τα γυρίσματα;

D.L.: Όχι. Κάθε φορά επιλέγω την αναλογία του ψαρέματος. Πιάνεις μια ιδέα και, ακόμα αν είναι ένα λεπτό ψάρι, ένα μικρό κομμάτι, εάν εστιάσεις σε αυτό και θέλεις περισσότερα, κολυμπάνε πολλά προς εσένα, συνέχεια.

(M.F.): Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να έχετε έναν ιδιαίτερο τρόπο να εστιάζεται στον τρόπο να κάνετε μια ταινία. Είναι διαφορετικό από τις συμβάσεις των στούντιο.

D.L.: Φυσικά. Συνήθως σε ένα στούντιο έρχονται με ένα σενάριο. Τη στιγμή που το σενάριο έχει τελειώσει και οτιδήποτε έχει γραφτεί και όλα αυτά παρουσιάζονται, τότε είναι μια μεγάλη ιδέα και πολλές μικρές. Όλες αυτές οι αιχμαλωτισμένες ιδέες και αυτές που περιμένουν είναι ήδη ένα γεγονός. Αλλά, αν ξαναδιαβάσετε το σενάριο, είναι σα να επανέρχονται ιδέες ξανά. Όλα ζωντανεύουν στο μυαλό σας και μπορείτε να τα δείτε. Τότε μένετε πιστός σε αυτό.

Το σενάριο για εμένα είναι κάτι σαν ανολοκλήρωτο, δεν είναι σαν ένα τελειωμένο σπίτι. Υπάρχουν χιλιάδες ιστορίες εκεί όπου, για πρώτη φορά, βλέπετε το σπίτι, λέτε περίμενε ένα λεπτό, θα ήταν καλύτερο να είχαμε ένα κοίλο κομμάτι παρά ένα άκαμπτο και χρειαζόμαστε ένα τζάκι εδώ. Υπάρχουν κάποια πράγματα που το βλέμμα τα βρίσκει και ευτυχώς αυτό γίνεται επειδή πρέπει να μεριμνείτε για αυτή την αναζήτηση. Ποιος θα μπορούσε να πει εάν η αναμονή για ένα τελικό αποτέλεσμα θα μπορούσε να μας εισάγει σε έναν ολόκληρο κόσμο ο οποίος εννοείται ότι υπάρχει; Το θέμα είναι ότι τίποτε δεν έχει τελειώσει μέχρι να ολοκληρωθεί: μέχρι όλα να φαίνονται σωστά, τότε λέτε ότι έχει γίνει. Όπως και στη ζωγραφική.

(M.F.): Προσεγγίζετε τη ζωγραφική, κατά κάποιο τρόπο;

D.L.: Η ζωγραφική είναι διαφορετική επειδή σε αυτή δεν υπάρχει σενάριο. Εάν έχετε ένα καμβά, είστε έτοιμος, τα εργαλεία σας και μια θέση για να εργαστείτε, μια ιδέα είναι ότι χρειάζεστε για να ξεκινήσετε. Τότε υπάρχει μια δράση και μια αντίδραση: η ζωγραφική μιλά σε εσάς, η πολύ όμορφη διαδικασία ξεκινά και ένα μεγάλο μπουκέτο από διάφορα πράγματα συμβαίνουν. Πολύ συχνά δε μένουμε στη δράση και στην αντίδραση, η αντίδραση καταστρέφει το όλο κατασκεύασμα, όπως σε ένα μπαλόνι, όπου καταστρέφεται η δομή του και μένει ένα μέρος του. Η καταστροφή είναι πιο απελευθερωτική, πρέπει λοιπόν να ξεκινήσετε να δημιουργείτε από αυτό όταν κάποια πράγματα καταστρέφονται και κάποια άλλα έρχονται, αυτός είναι ο τρόπος της ανάπτυξης. Μπορείτε να διαβείτε μέσα από ένα υλικό για να πάτε σε ένα άλλο, αλλά αν δεν είστε ικανός να καταστρέψετε τότε δεν μπορείτε να φτάσετε σε αυτό.

(M.F.): Χρειάζεστε, λοιπόν, ένα σημείο εκκίνησης.

D.L.: Ακριβώς. Η ιδέα έρχεται σε ένα δεύτερο επίπεδο, αλλά αν εστιάσετε ακριβώς σε ένα μέρος, μπορείτε να βρείτε τον εαυτό σας να γράφει σελίδες. Θαυμάζω και φοβάμαι τις ιδέες, φαίνεται σα να έρχονται από κάπου έξω σε εμάς και ξαφνικά μπαίνουν στο συνειδητό κομμάτι μας, αυτό είναι ένα δώρο.

(M.F.): Έχω την εντύπωση ότι οι ταινίες σας εστιάζουν σε μια διαδρομή κάτω από την επιφάνεια.

D.L.: Υπάρχουν δύο πράγματα. Υπάρχει η επιφάνεια, η οποία είναι όμορφη, αλλά δεν είναι παρά μια επιφάνεια. Όταν βλέπουμε ένα άτομο, διακρίνουμε αυτή την επιφάνεια, αλλά όταν αρχίζει να μιλά εισπράττουμε μηνύματα από κάτι άλλο. Ο κινηματογράφος μπορεί να πει αυτά που οι λέξεις δεν μπορούν να αρθρώσουν. Ένας μεγάλος ποιητής μπορεί να αρθρώνει αφηρημένες έννοιες με τις λέξεις, ο κινηματογράφος το κάνει με εικόνες που υπάρχουν μέσα στις σεκάνς. Είναι μαγικό, πηγαίνει μέσα στο αφαιρετικό. Μου αρέσει να μπαίνω βαθιά σε έναν κόσμο ή σε ένα χαρακτήρα.

(M.F.): Μέσα από ποιο πράγμα εστιάζετε στην ταινία, εκτός της ζωγραφικής και της λογοτεχνίας;

D.L.: Έχω πει πολλές φορές το πώς ξεκίνησα να κάνω κινηματογράφο. Ζωγράφιζα σε έναν κήπο, τη νύχτα, στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Πενσιλβάνια. Τα φυτά, μέσα στη νύχτα, δείχνουν να κινούνται και άκουγα τον άνεμο. Σκέφθηκα: «Ω! είναι ενδιαφέρουσα μια κινούμενη ζωγραφική». Αυτή ήταν η σκέψη για να αρχίσουν όλα.

Υπήρχαν πειραματικά έργα ζωγραφικής και γλυπτά στο τέλος της κάθε χρονιάς, έκανα μια κινούμενη ζωγραφιά, μια οθόνη σα γλυπτό. Πήγα και αγόρασα μια κινηματογραφική μηχανή που μπορούσε να τραβήξει καρέ-καρέ, ρώτησα πως θα φωτίσω και μου είπαν. Αυτό θα μπορούσε να ήταν το τέλος, αλλά κάποιος μου ζήτησε να κάνω κάτι παρόμοιο για το σπίτι του. Πήρα μια μεταχειρισμένη Bolex, όμορφη με μια δερμάτινη θήκη, που λειτουργούσε παρόμοια. Δούλευα για δύο μήνες κάνοντας ένα ανιμέισιον, αλλά δεν είχα δει ότι η μηχανή είχε σπάσει σε ένα σημείο.

Όταν πήγα να πάρω το εμφανισμένο φιλμ, τότε είδα ότι ήταν ένα συνεχές θολό πράγμα, κάποιος θα μπορούσε να σκεφτεί ότι αυτό θα με εκνεύριζε, αλλά κάτι μέσα μου με χαροποιούσε. Είπα στον παραγγελιοδότη τι έγινε και μου είπε να κρατήσω τα λεφτά, να τα κάνω ότι θέλω και να του δώσω το τελικό τύπωμα. Τότε μου μπήκε η ιδέα για τη δράση (ηθοποιία) που συνδυάζεται με το ανιμέισιον. Έκανα μια εντελώς διαφορετική ταινία, από αυτή που ήταν μια υποτιθέμενη καταστροφή, και αυτό ήταν ένα δώρο. Ένα δώρο μετά από ένα άλλο δώρο. Δε θυμόμουν ποιο ήταν το θέμα.

(M.F.): Στο «Inland empire» δουλέψατε με βίντεο, όχι με hi definition. Σας αρέσει να δουλεύετε έτσι;

D.L.: Μου αρέσει το βίντεο. Πάντα λέω ότι μου αρέσει η κακή ποιότητα, όμως δεν ξέρω τι ακριβώς εννοώ με αυτό. Χρησιμοποιούσα μια κινηματογραφική μηχανή σαν αυτή των Lumieres και σύγχρονα φιλμ. Είναι σα μια κινηματογραφημένη ζωγραφική, κάτι που δεν μπορεί να το έχεις με μια σύγχρονη μηχανή 35 mm, είναι σα να μπαίνεις στον ονειρικό χώρο, κάτι μαγικό. Αυτό που μου αρέσει στο βίντεο είναι ότι μου θυμίζει τις ταινίες του 1930, όταν δεν ήταν τόσο καλοφτιαγμένες, κάπως ιμπρεσιονιστικές. Δεν είναι τόσο ρεαλιστικό. Μπορούμε να εξετάσουμε το αποτέλεσμα μια μηχανής που ονομάζετε Αλχημιστής. Στην αρχή, το χρησιμοποιούσα πειραματικά, μετά μου άρεσε και δεν ήθελα να αλλάξω τη μηχανή μου. Την επόμενη φορά θα πρέπει να δω τι είναι αυτή η μικροσκοπική μηχανή και να εμμείνω σε αυτό, στη hi definition, αλλά να ξεφύγω αν θέλω.

(M.F.): Κινηματογραφούσατε εσείς, σε αυτή την ταινία. Το έχετε κάνει ξανά στο παρελθόν;

D.L.: Όχι τόσο. Όπως ξέρετε, αν πάρετε τη μηχανή θα κάνετε αυτά που δεν επιθυμείτε αν είσαστε απομακρυσμένος από τη μηχανή και δεν την κρατάτε. Δεν ήθελα να πάω πίσω και να έχω ένα χειριστή της μηχανής, μου άρεσε να ήμουν εκεί. Έχουμε ανάγκη να κάνουμε αυτό που αισθανόμαστε ότι είναι σωστό, ανεξάρτητα από αυτό που είναι, και ο ψηφιακός τρόπος κινηματογράφησης μας δίνει αυτή τη δυνατότητα, όλο και περισσότερο. Μικρότερο συνεργείο. Μεγαλύτερες λήψεις. Αισθανόμαστε ότι μένουμε πιστοί στην ιδέα μας, όλο και περισσότερο.

(M.F.): Στα 35mm έχουμε μια πιστή αναπαραγωγή, αλλά αυτό νομίζω ότι έχει να κάνει με την εικόνα. Νομίζετε ότι απελευθερωθήκατε ξεφεύγοντας από αυτό;

D.L.: Πάρα πολύ. Βλέπεις αυτό που έχεις και αν δεν σου αρέσει παίρνεις μια μικρή λάμπα. Δε χρειάζεσαι πολύ δυνατούς φωτισμούς, μπορείς να δουλέψεις με ότι μπορείς να πάρεις και να βγεις έξω για γύρισμα. Αυτή η ελευθερία είναι απίστευτη. Αυτό ήθελα να κάνω.

Το φιλμ είναι όμορφο και πραγματικά σέβομαι τους κινηματογραφιστές που κάνουν όλο και καλύτερες εικόνες. Αλλά, αυτό που πραγματικά έρχεται είναι να έχουμε εικόνες που προσεγγίζουν την ιδέα που έχουμε. Οι μεγάλοι κινηματογραφιστές μπορούν να σε βοηθήσουν να κάνεις αυτό που θέλεις, ακόμα και αν αυτό είναι ενάντια στους κανόνες της τεχνικής. Το φιλμ είναι όμορφο, αλλά έχοντας αυτή την εμπειρία, θα μπορούσα να πεθάνω αν έπρεπε να πάω πάλι πίσω. Δεν είναι αργό, κατά κάποιο τρόπο. Είναι θάνατος, θάνατος, θάνατος. Δε θα μπορούσα πλέον να σκεφτώ να κάνω πίσω.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ DAVID LYNCH