ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΘΑΝΙΤΗΣ: ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
Πώς «γεφυρώθηκε» η αρχιτεκτονική με το σινεμά;
Στην πραγματικότητα είχα αποφασίσει να γίνω σκηνοθέτης προτού πάω στην αρχιτεκτονική σχολή. Αντί να πάω σε μια σχολή κινημ/γραφου, προτίμησα πολύ συνειδητά να σπουδάσω αρχιτεκτονική, χωρίς να ενδιαφέρομαι να γίνω αρχιτέκτονας Υπάρχει όμως κάτι κοινό ανάμεσα στον αρχιτέκτονα και τον σκηνοθέτη. Είναι αυτός που φτιάχνει ένα σύμπαν. Η διαφορά είναι ότι ο αρχιτέκτονας έχει να κάνει με μια αδρανή ύλη ενώ ο σκηνοθέτης με πρόσωπα.
Αυτό που φαίνεται να σε ενδιαφέρει περισσότερο μέσα από τις ταινίες σου, είναι η αναζήτηση και η καταγραφή των ανθρώπινων σχέσεων και ιδιαίτερα των διαπροσωπικών. Για ποιο λόγο, πού σε οδηγεί αυτό και σε ποιο αποτέλεσμα θα έλεγες ότι έχεις φθάσει μέσα από το σύνολο του έργου σου;
Είναι περίεργο, γιατί ενώ ξέρω πολύ καλά αυτό που κάνω, έχω την αίσθηση ότι κάνω πράγματα που πριν ένα χρόνο δεν φανταζόμουνα ότι θα έκανα. Θα μπορούσα ψυχρά μιλώντας, να πω ότι δεν με ενδιαφέρουν οι διαπροσωπικές σχέσεις αλλά αυτό που με ενδιαφέρει είναι η περιπέτεια. Ίσως οι διαπροσωπικές σχέσεις με ενδιαφέρουν τελικά σ ένα επίπεδο ίντριγκας και περιπέτειας των προσώπων, με το απρόοπτο που περιέχουν, αδιαφορώντας για τις σχέσεις «κλισέ», και ψάχνοντας γι αυτές που παρεκκλίνουν από τα στάνταρ. Από τη μια ταινία στην άλλη φαίνεται, ότι το διαπροσωπικό αυτό στοιχείο των σχέσεων καταλαμβάνει μεγαλύτερη έκταση κι ιδιαίτερα στην τελευταία, στη «Πόλη των Θαυμάτων» από ότι στη πρώτη («Αντίο Βερολίνο»), που αναφέρεται κυρίως σένα πρόσωπο που καθώς περιπλανιέται, συναντά κάποια άλλα πρόσωπα. Σε όλες τις ταινίες μου υπάρχει το στοιχείο της περιπλάνησης όπως άλλωστε και στην τελευταία όπου βλέπουμε ένα παιδάκι ή ένα ζευγάρι να περιπλανιέται. Αυτές είναι οι προσωπικές σχέσεις που με ενδιαφέρουν: μέσα από το απρόοπτο, από την έκπληξη κι από το αναπάντεχο, το καινούργιο. Πιστεύω ότι στη ζωή όπως και στο σινεμά, το πιο σημαντικό πράγμα είναι οι συναντήσεις με ανθρώπους που μπορούν να σου αλλάξουν τη ζωή και που καμιά φορά μπορούν ακόμα και να στη καταστρέψουν.
«Η Πόλη των Θαυμάτων» είναι μια σπονδυλωτή ταινία καταγραφής αυτών των σχέσεων. Ποια είναι η βαρύτητα τους και πώς δεν «συνθλίβονται» μέσα από το ίδιο το παγκόσμιο γεγονός;
Η ίδια η ιδέα της ταινίας βασίζεται ακριβώς στην αντιστροφή αυτού του μεγάλου γεγονότος, που ουσιαστικά πλασάρεται μέσα από την τηλεοπτική εικόνα. Ό στόχος μου είναι να πάω στη προσωπική ματιά, αυτή των «παικτών», των πρωταγωνιστών και να δω πώς ζει ο κόσμος όλο αυτό το πράγμα, πώς επιδρά στη ζωή του, τι ρόλο μπορεί να παίξει, αλλά και πώς όλος αυτός ο κόσμος μπορεί τελικά να βάλει τη μικρή ψηφίδα του, με την οποία κατασκευάζεται όλο αυτό το τεράστιο σκηνικό. Αυτό βέβαια το έχω κάνει και στη προηγούμενη μου ταινία, «2000+1 στιγμές», όπου το μεγάλο γεγονός είναι το «Μιλένιουμ», μέσα από μικρές ιστορίες των ανθρώπων. Η βασική ιδέα όμως είναι η αντιστροφή. Μέσα από αυτή βλέπεις πώς τα πρόσωπα, δηλαδή εμείς, όταν βγούμε από την ιδεοληψία του γεγονότος όπως ήταν το «Μιλένιουμ» και η Ολυμπιάδα - που ήταν σε μεγάλο βαθμό μια κατασκευασμένη εικόνα – μας φαίνεται ένα χρόνο αργότερα σαν να μην υπήρξε. Η μόνη ουσιαστική πραγματικότητα που υπάρχει είναι τα πρόσωπα. Δεν είναι το κατασκευασμένο «εποικοδόμημα – γεγονός», το οποίο είναι πλαστό, δηλαδή, μια καθαρά τηλεοπτική εικόνα.
Στη ταινία βλέπουμε πολλά και διαφορετικά μοντέλα γυναικών (πόρνης, μητέρας, κόρης, μέλλουσας νύφης κ.λ.π.) ποιος είναι ο κοινός παρανομαστής τους μέσα από την ταινία σου;
Θα έλεγα ότι είναι ο ψυχισμός τους. Υπάρχει ένας ψυχισμός σε όλα αυτά τα πρόσωπα που είναι αρκετά έντονος και ίσως είναι αρκετά κοινός. Δηλαδή, ψάχνουν κάτι βαθύτερο, όπως μια ουσιαστική ικανοποίηση από τη ζωή τους.
Αν η Αθήνα ήταν γυναίκα, τι γυναίκα θα ήταν στα μάτια σου;
Για να πω την αλήθεια, δεν έχω βγει έξω από το δακτύλιο. Μεγάλωσα στον Κεραμεικό, έπειτα έζησα στην Ομόνοια και στο Λυκαβηττό, αλλά νομίζω ότι θα είχε πολλά πρόσωπα όπως άλλωστε συμβαίνει και σε κάθε γυναίκα αλλά και άνδρα όπου πάντα υπάρχει μια ισχυρή αντίφαση κι όπου πάντα υπάρχουν δυο πλευρές. Υπάρχει ένα πρόσωπο αλλά υπάρχει κι ένα δεύτερο που είναι το αντίθετο από αυτό που φαίνεται. Γι αυτό μιλάω για τον ψυχισμό. Εκεί είναι για μένα η ίντριγκα στα πρόσωπα και κυρίως στις γυναίκες. Υπάρχει από κάτω ένας ψυχισμός που πάει αρκετά βαθιά και πιστεύω ότι εκεί βρίσκεται η διαφορά μεταξύ των δύο φύλων, γιατί οι γυναίκες έχουν ένα βάθος που στους άνδρες δεν υπάρχει. Οι άνδρες είναι πιο πεζοί και πιο υπολογιστές. Καταρχήν οι γυναίκες είναι ουσιαστικά και υλικά πολύ πιο γενναιόδωρες, γεγονός που κατά ένα μεγάλο μέρος οφείλεται στη φύση τους. Ωστόσο είναι μερικές φορές που εμένα αυτή η γενναιοδωρία με εκπλήσσει.
Δεν νομίζω ότι οι άνδρες έχουν αυτή την γενναιοδωρία . Ακόμη θα έλεγα ότι υπάρχει μια «αφέλεια» που έχουν οι γυναίκες. Και με αυτό εννοώ την άνεση με την οποία ανοίγονται και δίνονται. Είμαι «από χέρι» από την πλευρά των γυναικών.
Τι είναι αυτό που θέλεις να «φωτίσεις» περισσότερο από τη γυναικεία φύση και τι είναι αυτό που θέλεις να το αφήσεις στο σκοτάδι;
Όταν ερωτευόμαστε ένα πρόσωπο, σίγουρα ερωτευόμαστε αυτό που βλέπουμε κι αυτό που καταλαβαίνουμε αλλά σε μεγάλο βαθμό ερωτευόμαστε κι αυτό που δεν καταλαβαίνουμε, που δεν μπορούμε να συλλάβουμε και που αργούμε πάρα πολύ να το συλλάβουμε κι εκεί που προσπαθούμε να το κατακτήσουμε όλο, εκεί τελειώνει και ο έρωτας. Δεν θέλω να αφήσω κάτι στο σκοτάδι αλλά ίσως κάποια πράγματα είναι αντικειμενικά στο σκοτάδι μέχρι να τα φωτίσεις.
Ειλικρινά - ενώ είμαι θαυμαστής αυτών των γυναικών που κινηματογραφώ - έχω μερικές στιγμές την αίσθηση ότι είναι πολύ διαφορετικές από αυτό που δείχνουν στην πραγματικότητα. Πολλές φορές μπαίνω για λίγο στη θέση τους. Πάντως, σίγουρα είναι μια πολύπλοκη σχέση. Μια ηθοποιός σίγουρα έχει μια πλευρά που είναι στο σκοτάδι, που μπορεί να την αγνοεί και η ίδια, και κάποιος άλλος να τη βγάλει στο φως. Αυτό ίσως σημαίνει σκηνοθεσία.. Φυσικά υπάρχουν και οι εκπλήξεις, το απρόοπτο.
Ποια είναι η διαφορά του να σκηνοθετείς μια γυναίκα ηθοποιό από έναν άνδρα;
Πιστεύω ότι οι γυναίκες, αν και έχω πολλή καλή συνεργασία και με τους άνδρες ηθοποιούς, παραμένουν πιο ελεύθερες είναι εύπλαστες και δεν περιχαρακώνονται εύκολα. Οι άνδρες είναι πιο συντηρητικοί. Είναι δυσκολότερο για τους άνδρες να ρισκάρουν την εικόνα τους, παρόλο που πιστεύουμε ότι ισχύει το αντίθετο. Με εντυπωσιάζει που οι γυναίκες είναι πάντα έτοιμες να δώσουν κάτι περισσότερο, να ψάξουν περισσότερο.
Ποιες είναι οι γυναίκες ηθοποιοί που θα ήθελες να έχεις σκηνοθετήσει;
Η Ντομινίκ Σαντά, (ήταν η σταρ στην ταινία που με έκανε να ανακαλύψω το σινεμά) και η Σιλβάνα Μαγκάνο.
Οι γυναίκες στις ταινίες σου δεν ανταποκρίνονται απαραίτητα στα κλασικά πρότυπα ομορφιάς αλλά έχουν αυτό που λέμε «τύπο». Τι είναι αυτό το «διαφορετικό» που σε κάνει να τις διαλέγεις για τους ρόλους των ταινιών σου;
Παρόλο που δεν ανταποκρίνονται σε τέτοιου είδους πρότυπα, εγώ τις βλέπω και τις παρουσιάζω σαν σταρ κι αυτό άλλωστε είναι που με ενδιαφέρει περισσότερο. Σίγουρα, η εξωτερική εμφάνιση παίζει ένα ρόλο αλλά αυτό που είναι το κλειδί για μένα, είναι ο ψυχισμός της ηθοποιού. Αυτό που εκπέμπει το βλέμμα, που εκτός του ότι είναι ωραίο, δείχνει αν έχει κάτι παραπέρα. Αυτό για μένα αποτελεί το βασικό κριτήριο. Και φυσικά μια τεράστια ίντριγκα είναι η μεταμόρφωση των προσώπων μπροστά στο φακό. Δεν είναι η εξωτερική μορφή που βλέπεις να αλλάζει μέσα από το μακιγιάζ, αλλά ο τρόπος που καθοδηγείς και κινηματογραφείς ένα πρόσωπο
Ποια θα ήταν για σένα η «ιδανική» πρωταγωνίστρια των ταινιών σου;
Αυτή που συνδυάζει την ισχυρή προσωπικότητα με τον ψυχισμό. Να έχει κάτι το άπιαστο και το απροσδιόριστο, που ακόμη κι όταν τελειώνει η ταινία, το μυστήριο να είναι ακόμη μεγαλύτερο από ότι όταν ξεκίνησε.
Μέχρι πού, κατά τη γνώμη σου, μπορεί να φτάσει μια γυναίκα ερωτευμένη;
Στα πάντα ακόμη και στο θάνατο. Γιατί θεωρώ ότι η «μοιραία γυναίκα» είναι ένας μύθος. Η μάλλον είναι μια πραγματικότητα για τους αδύναμους άνδρες.
Η καινούργια σου ταινία θα ασχολείται με το ίδιο θέμα;
Θα είναι τρεις ιστορίες, τριών κοριτσιών σε διαφορετικές καταστάσεις. Την έχω ονομάσει «Τρεις μέρες ευτυχίας», γιατί περιμένουν μέσα σε τρεις μέρες περιμένουν την ευτυχία αυτοπροσώπως, όμως τα πάντα ανατρέπονται και οι ηρωίδες θα ζήσουν τρεις μέρες στη κόλαση.
Βαρβάρα Νεγκοπούλου
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΘΑΝΙΤΗΣ
