ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ | LINKS | ENGLISH

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΠΟΥ ΝΑ ΕΣΤΙΑΖΕΙ ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ Μια συζήτηση του Γιάννη Φραγκούλη με τον Κυριάκο Κατζουράκη

Συνάντησα τον Κυριάκο Κατζουράκη στο Φεστιβάλ της Δράμας 2007, όπου είναι Πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής, του εθνικού τμήματος. Γνωστός στα εικαστικά πράγματα της χώρας, σα ζωγράφος και σκηνογράφος, αλλά και στα θεατρικά, σα σκηνοθέτης, ενώ στον κινηματογράφο έκανε αισθητή την παρουσία του με δύο ταινίες, εκ των οποίων η μία μια εκπληκτική ταινία-ντοκιμαντέρ, «Ο δρόμος προς τη Δύση», όπου πρωταγωνιστούσε η Κάτια Γέρου.

Ήταν μια ευκαιρία να μιλήσουμε για το Φεστιβάλ Δράμας, χωρίς να επικεντρώσουμε στις ελληνικές ταινίες, λόγω της ιδιότητάς του, για τα τμήματα αυτού του Φεστιβάλ, αλλά για το χαρακτήρα του. Η συζήτηση, μοιραία, επεκτάθηκε στο κινηματογραφικό του έργο και στις μελλοντικές του δουλειές. Η κουβέντα με τον Κυριάκο Κατζουράκη είναι μια απόλαυση, όπου ο ορθολογισμός κρατά την κύρια θέση.

Θα ήθελα να μας μιλήσετε για το Φεστιβάλ Δράμας. Ήσαστε Πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής του εθνικού τμήματος, θα μπορούσατε να κάνετε ένα γενικό σχόλιο;

Είναι εξαιρετικής ποιότητας οι ταινίες του Διεθνούς Τμήματος, δεν μπορώ να μιλήσω για το ελληνικό. Μπορώ μόνο γενικά να πω ότι είναι πολύ υψηλό το επίπεδο ορισμένων ταινιών. Είναι ένα Φεστιβάλ που αρχίζει να γιγαντώνεται και χρειάζεται μια αναδιάρθρωση στην υποστήριξη του, στη δομή του.

Όταν μιλάτε για δομή εννοείται τη μηχανική ή την κτιριακή υποστήριξη;

Σε όλα τα επίπεδα που έχει ένα Φεστιβάλ. Υποστήριξη των ταινιών, του ύφους που προβάλλει προς έξω, της συμμετοχής και της παράπλευρης δραστηριότητας του Φεστιβάλ, Masterclass. Είναι ανάμεσα στα 14 πιο σημαντικά Φεστιβάλ του κόσμου, αρχίζει να έχει απαιτήσεις τέτοιου είδους, που σημαίνει οικονομικές επενδύσεις. Είναι ένα Φεστιβάλ πολύ σημαντικό.

Φέτος υπάρχει, και θα υπάρχει για πολλά χρόνια, το κτιριακό πρόβλημα, από τη στιγμή που έκλεισε η μία αίθουσα.

Αυτό που έχει γίνει είναι απίστευτο. Δεν το καταλαβαίνω καν. Δεν καταλαβαίνω πως παίζεται το Φεστιβάλ σε αυτή την αίθουσα.

Επαναλαμβάνονται οι προβολές στο Ωδείο. Αυτό διορθώνει κάπως τα πράγματα;

Δε νομίζω να τα διορθώνει. Η κεντρική αίθουσα που φιλοξενεί το Φεστιβάλ πρέπει να αλλάξει. Να είναι μια αίθουσα που να χωρά 500-600 άτομα. Δεν είναι δυνατόν να μην μπορούν να μπουν μέσα άνθρωποι. Η προβολή είναι μια χαρά, τα μηχανήματα είναι μια χαρά, είναι κρίμα. Αυτό που ζητά το Φεστιβάλ είναι κόσμος. Φωνάζει κόσμο και μετά του λέει: δεν μπορείτε να μπείτε μέσα.

ΤΟ ΨΗΦΙΑΚΟ ΤΜΗΜΑ

Φέτος είχαμε μια ακόμα πρωτοτυπία. Το ψηφιακό τμήμα ταινιών.

Αυτό είναι ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα.

Οι ταινίες που είχατε κάνει ήταν με ψηφιακό τρόπο.

Υποστηρίζω πολύ τον ψηφιακό κινηματογράφο. Όχι για λόγους ευκολίας, αλλά για λόγους δυνατότητας παραγωγής. Όχι μόνο για τον προϋπολογισμό, αλλά και για την ευελιξία που μπορεί να έχει σε μια παραγωγή. Μικρή ομάδα που είναι σωτήρια για την ταχύτητα αλλαγής χώρων, ας πούμε, για τον προγραμματισμό των γυρισμάτων, για «καμικάζι» γυρίσματα που μπορεί να προκύπτουν σε περιπτώσεις ντοκιμαντέρ. Υπάρχουν άλλες περιπτώσεις που είναι θανατηφόρα η μικρή ομάδα. Μπορείς να έχεις μια ψηφιακή κάμερα και να έχεις μια ομάδα 20 ατόμων. Αυτό που πρέπει να έχεις είναι η σωστή ομάδα, αυτή δεν έχει σχέση με την παραγωγή, αλλά με το τι θέλεις να γυρίσεις. Πρέπει να κάνεις την επιλογή, η ομάδα υποστηρίζει την κατασκευή του πλάνου. Μπορεί ένα ψηφιακό πλάνο να έχει τις ίδιες απαιτήσεις με ένα 35mm. Δε σημαίνει, αναγκαστικά οικονομία, σημαίνει μόνο ευελιξία. Αυτό είναι ένα τεράστιο θέμα πολύ ανοιχτό, στη μικρού μήκους, για την οποία θέλουμε να μην είναι δέσμια μιας μεγάλης παραγωγής, του μεγάλου οικονομικού κεφαλαίου, που να περιορίζει την ελευθερία, ελλοχεύει τον κίνδυνο της ελευθερίας ο οποίος μπορεί να αντιμετωπισθεί μόνο μέσα από μία σωστή παιδεία.

Έχω παρατηρήσει επίσης ότι αρκετές ταινίες που έχουν κάποιο πρόβλημα αισθητικής.

Το πρόβλημα είναι ότι νοιώθεις ότι το γύρισμα δε σου στοιχίζει πολλά λεφτά και λες θα τραβήξω και αυτό και αυτό κ.λπ. Άλλο είναι να πεις ότι, αφού έχω αυτή τη δυνατότητα θα τραβήξω ένα πλάνο close up, μεσαίο, γενικό, ζουμ, χωρίς ζουμ. Όταν όμως μπεις στη λογική, αυτό το πλάνο θέλει γερανό, θέλει τράβηγμα, εκεί έχεις τα προβλήματα που θα έχεις με μια οποιαδήποτε κάμερα. Η ευκολία είναι ότι είναι φτηνό το «μηχανάκι», με λίγα λεφτά μπορείς να πάρεις μια κάμερα. Αλλά αυτό είναι η παγίδα. Ιδεολογικά, λόγω της μεγάλης ελευθερίας, είμαι υπέρ του ψηφιακού κινηματογράφου. Αντίθετα, αυτοί που ασχολούνται με το φιλμ, νοιώθουν την απειλή, ότι κλονίζεται μια ολόκληρη βιομηχανία κατασκευής του κινηματογράφου. Αλλά, αυτό συμβαίνει μόνο στην περιφέρεια γιατί στα μέρη που παράγεται ο κινηματογράφος, στην Αμερική, ας πούμε, το ψηφιακό είναι μια κατάσταση 40 χρόνων. Οι καλές μηχανές, οι HiD, είναι το ίδιο ακριβές με τις 35mm.

Βλέπετε αυτό το τμήμα, το Digi2007 να μεγαλώνει και να γίνεται, με διάφορα βραβεία, σαν το αναλογικό, ας πούμε;

Εδώ υπάρχει η περίφημη ιστορία με τα Κρατικά Βραβεία. Όλοι κάνουν τράνσφερ για να συμμετάσχουν στα Κρατικά Βραβεία. Κανονικά πρέπει το Φεστιβάλ να μην συμμετέχει σε αυτό νομοθετικό πρόβλημα. Σε όλα τα Φεστιβάλ του κόσμου, ειδικά τα ντοκιμαντέρ, είναι ψηφιακά. Εδώ τους υποχρεώνουν, τα ντοκιμαντέρ που έχουν γυριστεί ειδικά για την τηλεόραση, να κάνουν τράνσφερ, για να συμμετάσχουν στα Κρατικά Βραβεία. Αυτό το πρόβλημα είναι των Κρατικών Βραβείων, του Κράτους, όχι του Φεστιβάλ. Θα έπρεπε στο Φεστιβάλ να υπάρχει μια αυτόνομη κατηγορία ψηφιακών ταινιών, στην οποία να συμμετείχαν μυθοπλασίες, ντοκιμαντέρ κ.λπ., να συμμετάσχουν κανονικά στα βραβεία μυθοπλασίας, ντοκιμαντέρ του Φεστιβάλ. Όμως, νόμος αναφέρει ότι το νεγκατίβ να έχει γίνει από 35mm, να έχει τραβηχτεί με 35mm, έχουμε δηλαδή μια καταστρατήγηση του νόμου εκ των πραγμάτων.

Η ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Ένα τμήμα του Φεστιβάλ Δράμας είναι οι σπουδαστικές ταινίες. Στην κινηματογραφική εκπαίδευση, στην Ελλάδα, έχουμε ένα τμήμα στη Θεσσαλονίκη, κάποια μαθήματα από εδώ και από εκεί, κάποια ΙΙΕΚ και τεχνικές σχολές. Θα ήθελα ένα σχόλιο για την κινηματογραφική εκπαίδευση στην Ελλάδα.

Δεν υπάρχει. Υπάρχουν μόνο οι παραδοσιακές σχολές που υπήρχαν και τα ιδιωτικά που έχουν αρχίσει να κατακλύζουν την αγορά. Αλλά το Τμήμα που στήθηκε στη Θεσσαλονίκη, το οποίο είναι ένα από τέσσερα Τμήματα της Σχολής Καλών Τεχνών, κινηματογράφος, θέατρο, εικαστικά, μουσική, κανονικά έχει όλες τις προϋποθέσεις να γίνει μια καλή Σχολή Κινηματογράφου. Αρκεί να μην ακολουθήσει αυτό το μονοπάτι που φοβάμαι ότι θα ακολουθήσει: αφού δεν έχουμε λεφτά να επενδύσουμε σε αυτή τη Σχολή, θα την κάνουμε μια σχολή θεωρίας. Είναι η εύκολη λύση! Ξαφνικά τα 9/10 των μαθημάτων θα γίνουν θεωρητικά. Η Σχολή Κινηματογράφου είναι Σχολή εργαστηρίου και, μέσα από εκεί, εκπαιδεύονται οι σπουδαστές σε όλες τις ειδικότητες του κινηματογράφου. Από σκηνοθεσία, συγγραφή σεναρίου, μοντάζ, γύρισμα, τεχνική, ήχο, όλες τις φάσεις του κινηματογράφου. Θα πρέπει να επενδυθούν χρήματα τα οποία θα επιστραφούν από τη δουλειά των σπουδαστών.

Δεν ξέρω αν συμφωνείτε, οι περισσότερες σχολές προετοιμάζουν τους σπουδαστές για την τηλεόραση.

Οι ιδιωτικές σχολές, δε νομίζω. Καλύπτουν ένα κενό. Αν λειτουργήσουν σωστά μπορεί να βγάλουν και στελέχη για την τηλεόραση, δεν είναι κακό πράγμα η τηλεόραση. Αλλά, το πρώτο μέλημα μιας εκπαίδευσης για τον κινηματογράφο είναι ο ίδιος ο κινηματογράφος. Είμαι καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών και στεναχωριέμαι πάρα πολύ ότι ειδικά οι σπουδαστές του Τμήματος Κινηματογράφου ότι το Τμήμα τους οδηγεί προς τη θεωρία και όχι προς την πράξη την ίδια, στην κάμερα, στα μηχανήματα, πως κόβεις ένα πλάνο. Στην πράξη σημαίνει βγαίνεις, το τραβάς, το εμφανίζεις, άσε που σιγά-σιγά παύουν οι σπουδαστές να έχουν σχέση με το φιλμ, έχουν μια ψηφιακή σχέση. Θα γίνει μια γενιά παιδιών που δε θα ξέρει τι είναι φιλμ, τι σημαίνει ανάλυση ενός νεγκατίβ και τι ψηφιακή, προς το παρόν η τεχνολογία δεν μπορεί να φτάσει την ανάλυση του φιλμ, άρα την εξαιρετική ποιότητα που έχει. Μέχρι να τη φτάσει και να γίνει βιομηχανία και το βασικό μέσο παραγωγής, μέχρι τότε το φιλμ παίζει ένα ρόλο στον κινηματογράφο. Και δεν το διδάσκονται τα παιδιά, τι σημαίνει ευαισθησία στο φιλμ -μαλακό, σκληρό φιλμ, πως φωτίζω ένα μαλακό, ένα σκληρό φιλμ, πως φωτίζω με το φιλμ τη νύχτα, ποια είναι η διαφορά του φωτισμού στη νύχτα στο ψηφιακό και στο φιλμ.

Είχατε κάνει μια ταινία-ντοκιμαντέρ που είχε κάνει αίσθηση στους κριτικούς και στο κοινό. Ήσαστε έτοιμος να κάνετε κινηματογράφο; Είχε ξεκινήσει από θεατρικό, έτσι δεν είναι;

Όχι έγινε μια έρευνα με ζωγραφική, θέατρο και κινηματογράφο και γεννήθηκε αυτή η ταινία. Ήταν μια κινηματογραφική έκφραση αυτού που φτιάχτηκε ζωγραφικά και θεατρικά από εμένα. Ο πλούτος που έχει ο κινηματογράφος, η διαφορετική γλώσσα που έχει, ένοιωσα ότι μου ήταν απαραίτητα για να μιλήσω για το θέμα των μεταναστών.

Παρατήρησα ότι είχατε πολύ καλή αίσθηση των εσωτερικών και εξωτερικών χώρων, των συνδέσεων (ρακόρ) μεταξύ τους, κάτι που το θέατρο δεν το δίνει.

Αυτή είναι η διαφορά με τον κινηματογράφο. Χαίρομαι που μου το λες αυτό γιατί ήταν μέσα στη σκέψη μου.

ΟΙ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΕΣ ΔΟΥΛΕΙΕΣ

Νομίζω ότι ήταν μία από τις καλύτερες ταινίες της τελευταίας δεκαετίας, μαζί με την «Αγέλαστο πέτρα», του Φίλιππου Κουτσαφτή. Μετά κάνατε μια ταινία μυθοπλασίας. Θα συνεχίσετε να εκφράζεστε μέσα από την κινούμενη εικόνα. Σκοπεύετε να συνεχίσετε αυτή τη δραστηριότητα;

Ε βέβαια! Ετοιμάζω άλλες δύο ταινίες.

Όλες θα είναι με ψηφιακό τρόπο;

Δεν έχω «βίδωμα» με τον ψηφιακό τρόπο. Το χρησιμοποίησα για αν έχω πολλά πλάνα, έστηνα και δεύτερη μηχανή. Μου ήταν εύκολο να στήσω ένα πλάνο και να το τραβήξω αρκετές φορές. Μόνο αυτή ήταν η αιτία. Συν ορισμένα νυχτερινά που το ψηφιακό έχει μεγαλύτερη ευαισθησία. Αλλιώς θα πρέπει να έχεις πάρα πολλά φώτα, πολύ μεγάλο εξοπλισμό και να είσαι πολύ δυσκίνητος, όπως και γρήγορο φιλμ, με κόκκο.

Τα θέματα των επόμενων ταινιών, αν μπορείτε να τα αποκαλύψετε;

Η μία ταινία είναι μυθοπλασίας, επάνω σε ένα ζωγράφο, του 13ου αιώνα, τον Εμμανουήλ Πανσέληνο, ο οποίος είναι ο ιδρυτής της μακεδονικής σχολής. Η ιστορία είναι κάποιος που ψάχνει τα ίχνη του Πανσέληνου. Η ταινία λέγεται «Fool moon» («Τρελό φεγγάρι»), ψάχνοντας να βρει τα ίχνη του πανσέληνου ψάχνει να βρει τα σύνορά μας, γιατί ο Πανσέληνος είναι στο Όρος, αλλά φημολογούνται διάφορα πράγματα για αυτόν. Είναι ένα πρόσωπο που μπορεί ακόμα να μην υπήρξε. Μάλλον υπήρξε, αλλά αυτό το «μάλλον υπήρξε» είναι και το μεγάλο ερώτημα του πρωταγωνιστή της ταινίας: Μάλλον υπήρξε ο ιδρυτής μια σχολής, αλλά αν δεν υπήρξε πως υπάρχει αυτή η σχολή;

Και κάνετε ένα road movie αυτογνωσίας;

Δεν είναι road movie, είναι η βόρεια επαρχία όπου εκεί γνωρίζει μια γυναίκα, με την οποία κάνει σχέση. Η παρουσία του ενός βοηθά τον άλλο να κάνει την απεξάρτηση από την πεζή πραγματικότητα που ζει.

Η άλλη ταινία;

Η άλλη είναι μια ταινία σε συνεργασία με την UNESCO πάνω στην πείνα στον πλανήτη. Είναι ένα σχέδιο ενός Αμερικάνου, του Μιλ Χολάντερ, θα γυριστούν πέντε ταινίες, στη Γαλλία, στη Γερμανία, στην Ιταλία και στην Ελλάδα, εγώ θα εκπροσωπώ την Ελλάδα. Θα είναι το ίδιο θέμα με διαφορετικό εκφραστικό τρόπο από πέντε διαφορετικά κράτη. Το θέμα είναι η πείνα, χρησιμοποιώντας όλο το αρχειακό υλικό της UNESCO και ένας μονόλογος ενός ηθοποιού που θα είναι ο κορμός. Ο ηθοποιός διηγείται, βιώνει, αναβιώνει ή αναπαριστά, σε σχέση με τα ντοκουμέντα της UNESCO, την πείνα. Δεν είναι μόνο η πείνα, είναι και το θέμα της οικολογίας.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΚΑΤΖΟΥΡΑΚΗΣ