ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ | LINKS | ENGLISH

A SOAP

Σαπουνόπερα

Ακολουθούν τρεις κριτικές για τη ταινία από τη Φανή Γολέμη, το Γιάννη Φράγκουλη και το Νίκο Αντωνάκο

ΣΧΕΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ

Η ταινία έχει αρκετά στοιχεία από το γνωστό Δανέζικο «Δόγμα 95», ρεαλισμό, αμεσότητα, κάμερα στο χέρι. Όμως διαφέρει σε ένα βασικό σημείο. Είναι μια ταινία πολύ συναισθηματική, μια ταινία ευαίσθητη, μια ταινία για τον έρωτα, την επικοινωνία και την αγάπη μεταξύ δυο ανθρώπων. Είναι δηλαδή πολύ πιο αισιόδοξη από το έργο του Λαρς Φον Τρίερ και του Τόμας Βίντερμπεργκ (οι οποίοι έχουν χάσει την πίστη τους στον άνθρωπο) και βασίζεται αρκετά στην αισθητική, σε μια ιδιαίτερη αισθητική της αφήγησης και της εικόνας χωρίζοντας το δράμα σε ενότητες με voice over όπου ο εκφωνητής επεξηγεί και αναλύει αυτά που έγιναν αλλά και προετοιμάζει τον θεατή για αυτά που πρόκειται να συμβούν.

Το σενάριο απλό αλλά πολύ πλούσιο. Μια γυναίκα, η Σαρλότ, χωρίζει τον άντρα της ο οποίος δεν την ικανοποιεί ερωτικά και συναισθηματικά, με τον οποίο δεν επικοινωνεί καθόλου, και μετακομίζει σε μια φτωχή σχετικά συνοικία, σε ένα μικρό διαμέρισμα μιας μικρής και απρόσωπης αρχικά πολυκατοικίας. Στην ίδια πολυκατοικία ζει και η Βερόνικα, μια τραβεστί που έχει ως στόχο ζωής και μοναδικό πόθο να γίνει «αληθινή» γυναίκα, να κάνει εγχείρηση αλλαγής φύλου. Μοναδική της συντροφιά ο σκύλος της, οι πελάτες της (είναι και πόρνη) και η μητέρα της που την επισκέπτεται αρκετά συχνά αλλά και κρυφά από τον πατέρα της.

Οι δύο «γυναίκες» θα βρεθούν κοντά και ενώ στην αρχή η Σαρλότ θα παίξει το εξουσιαστικό παιχνίδι, το οποίο έπαιζε και με τον άντρα της, ένα παιχνίδι σαγήνης στο οποίο αισθάνεται ισχυρή, αργότερα θα εκτιμήσει πραγματικά τη συντροφιά της Βερόνικα, θα τη σεβαστεί και θα την αγαπήσει.

Είναι ένα υπέροχο, αληθινό ανθρώπινο δράμα με ανθρωπιστικά μηνύματα: ότι ο έρωτας και η αγάπη δεν έχουν σχέση με το φύλο (οποιοσδήποτε μπορεί να ερωτευθεί οποιονδήποτε) ή άλλη διάκριση, και ότι βεβαίως για να μπορέσει κανείς να κάνει έρωτα και να αγαπήσει πρέπει πρώτα να αποδεχθεί και να αγαπήσει τον εαυτό του. (υπάρχει μια εξαιρετική σκηνή όταν οι δύο πρωταγωνίστριες ξεκινούν για πρώτη φορά να κάνουν έρωτα, να χαϊδεύονται και να φιλιούνται, και η Βερόνικα αδυνατεί να προχωρήσει και αποτραβιέται από ντροπή για το σώμα της. «Σε αγαπώ. Αλλά πώς μπορώ να σ’αγαπήσω πραγματικά με αυτό το σώμα;», λέει κάπου).

Τρυφερή και ανθρώπινη με μοντάζ που δε σκαλώνει πουθενά και αφήγηση που ρέει αυθόρμητα, η «Σαπουνόπερα» είναι μια ταινία που κανένας ενήλικας δεν πρέπει να χάσει.

Φανή Γολέμη (αυτή η κριτική θα δημοσιευτεί και στην εφημερίδα Εποχή)

------------------------------------------

Βλέποντας την ταινία, πολύ γρήγορα σε πιάνει μια βαρεμάρα. Βλέποντας όμως ότι πρόκειται για μια ταινία χαρακτήρων, αποφασίζουμε να κάνουμε υπομονή. Τα δύο κύρια πρόσωπα είναι μια τραβεστί, η Βερόνικα, και μια γυναίκα, η οποία μόλις έχει χωρίσει, η Σαρλότ. Η μία είναι πραγματική γυναίκα, η δεύτερη θέλει να γίνει. Παρακολουθούμε τα δύο αυτά πρόσωπα που συγκρούονται με το περιβάλλον τους και, τελικά, μεταξύ τους.

Θα δούμε να συγκρούονται και να βγαίνουν όλες αυτές οι αντιθέσεις που τελικά θα μας δώσουν όλα τα υλικά για να δομήσουμε το χαρακτήρα τους. Η ταινία θα μας θυμίσει λίγο το Δόγμα, τα γυρίσματα έχουν μια έντονη δόση ρεαλισμού, η κάμερα κινείται έτσι ώστε να μας δώσει την εντύπωση ότι έχουμε να κάνουμε με κάτι που πράγματι έχει γίνει, με ένα ντοκουμέντο. Η απόσταση του ρεαλιστικού από το μυθοπλαστικό είναι αυτή που θα μας δώσει την τραγικότητα των καταστάσεων, αφού έτσι θα υπάρξει η σύγκριση. Όταν η απόσταση μεγαλώνει, όλο και περισσότερο, τότε η τραγικότητα κορυφώνεται.

Η στιγμή της κορύφωσης είναι όταν η τραβεστί και η γυναίκα θα βρεθούν πιο κοντά (ερωτικά) και θα φτάσουν στο σημείο να κάνουν έρωτα. Η τραβεστί θα απομακρυνθεί και δε θα βγάλει από πάνω της το ρόλο που θέλει να παίζει. Η σύγκρουση θα γίνει και θα είναι έντονη, είναι όμως εσωτερική κρίση μέσα στο χαρακτήρα του κάθε προσώπου περισσότερο παρά μεταξύ τους. Ο θεατής εισπράττει αυτή τη σύγκρουση και έτσι βοηθιέται να φτιάξει τον κόσμο των δύο πρωταγωνιστών, τον άντρα της Σαρλότ, τους πελάτες της Βερόνικα, τη γειτονιά.

Φτάνουμε στο τέλος και εκεί όλα δένουν. Η Σαρλότ και η Βερόνικα θα τα βρουν, δηλαδή θα βρουν μια άκρη επικοινωνίας και θα φτάσουν πολύ κοντά, πολύ πιθανόν σε μια φιλική σχέση ή σε μια ερωτική σχέση που θα εξελιχθεί, η μία ή η άλλη, στο μέλλον, αφού η ταινία μας αφήνει ανοικτό κάθε ενδεχόμενο, αφήνοντας τη φαντασία μας να λειτουργήσει και να μπορέσουμε να κάνουμε διαφορετικές αναγνώσεις του φιλμικού έργου.

Γιάννης Φραγκούλης

------------------------------------------

Το σκανδιναβικό «θαύμα», στο οποίο κατά καιρούς αναφέρεται, σαν παράδειγμα για μίμηση, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, έχει γεννήσει - και θρέφει - μια βαθιά άρρωστη κοινωνία. Μια κοινωνία κουρασμένη, χωρίς ηθικούς και ιδεολογικούς προσανατολισμούς. Η έλλειψη επικοινωνίας, ανάμεσα στα μέλη αυτής της κοινωνίας, έχει φέρει τους ανθρώπους της σε αδιέξοδα. Όλοι σπαράζουν ή δείχνουν να σπαράζουν από μοναξιά. Όλοι είναι ή δείχνουν να είναι αδύναμοι να πάρουν τη ζωή τους στα χέρια τους. Όλοι είναι ή φαίνονται να είναι τόσο μπλεγμένοι!.. Στις γωνίες αυτής της κοινωνίας περιμένουν τα ναρκωτικά, το ποτό, οι εξαρτήσεις, οι αυτοκτονίες, οι αλλαγές φύλου!..

Η Σαρλότ, μια αντιπροσωπευτική νέα γυναίκα της Δανίας, μια γυναίκα που αδυνατεί να εξηγήσει σωστά τον κόσμο, θεωρώντας ότι ο φίλος της, με τον οποίο ετοιμάζεται να παντρευτεί, είναι υπεύθυνος για τη μονότονη και άχαρη ζωή που ζει, τα μαζεύει και φεύγει! Κάνει, κατά κάποιο τρόπο, την επανάστασή της! Το φίλο της θεωρεί υπεύθυνο, από αυτόν (ξε)φεύγει! Φυσικά, και λίγο... παρακάτω που θα πάει, πάνω στα ίδια αδιέξοδα θα πέσει! Αλλά αυτό απαιτεί άλλου είδους συνείδηση για να το καταλάβεις! Και η Σαρλότ δεν την έχει...

Κάτω, λοιπόν, από το νέο διαμέρισμα που νοικιάζει μένει ένας νεαρός τραβεστί. Η Σαρλότ και η Βερόνικα (το όνομα του τραβεστί), δυο πληγωμένες ψυχές, δυο συγχυσμένες ψυχές, μετά τις πρώτες αψιμαχίες, θα γίνουν δυο πολύ καλοί φίλοι. Προς στιγμή, μάλιστα, παραλίγο να ερωτευτούν κιόλας. Γιατί, τουλάχιστον για πληγωμένους ανθρώπους, τι άλλο είναι ο έρωτας; Τρυφερότητα! Η οποία τρυφερότητα μπορεί να αναστήσει ακόμα και έναν πεθαμένο ανδρισμό! Σε τέτοια απίθανα «θαύματα» ελπίζουν οι ναυαγοί!

Η ταινία, βέβαια, δεν εξετάζει τα κοινωνικά αίτια που οδήγησαν αυτά τα δυο άτομα στα πρόθυρα της τρέλας και της αυτοκτονίας. Ούτε ανοίγει κάποια πόρτα όπου ενδεχομένως μπορεί, ίσως, να βρίσκεται η λύση! Οι δικαιολογίες που ακούγονται για το παρελθόν της Βερόνικας, αυταρχικός πατέρας και ενδοτική μητέρα, η οικογένεια δηλαδή, είναι μέρος του προβλήματος. Το κύριο πρόβλημα, η χωρίς αύριο γερασμένη και κορεσμένη δανέζικη κοινωνία, ο αναπτυγμένος καπιταλισμός, ο κύριος υπεύθυνος των αδιεξόδων, μένει ασχολίαστος από την ταινία. Η οποία ανιστόρητα, φυσικά, στέκεται μόνον στα δυο αυτά πρόσωπα. Λες και ετούτα τα πρόσωπα έπεσαν απ’τον ουρανό!

Θα προσπαθήσω να ακολουθήσω τη λογική της ταινίας, ξέροντας, βέβαια, πως θα κάνω κύκλους γύρω από τον εαυτό μου. Και το κάνω αυτό, γιατί, παρ' όλες τις ελλείψεις της, η ταινία της Κρίστενσεν είναι μια πληγή! Θα περιοριστώ και εγώ σε αυτή καθαυτή τη σχέση των δυο πληγωμένων ανθρώπων! Θα έχω, βέβαια, πάντα στο μυαλό μου, και ο θεατής πρέπει να κάνει το ίδιο, τον πραγματικό υπεύθυνο. Και αυτό όχι γιατί προσβλέπουμε σε κάτι, αλλά γιατί έτσι θα κατανοήσουμε καλύτερα το βάθος του προβλήματος.

Αφού αυτά τα δυο άτομα δεν έχουν την ικανότητα να ανοίξουν τις πόρτες και τα παράθυρα και να πεταχτούν έξω στο φως, όπου θα δώσουν τις μάχες τους για να νικήσουν μια για πάντα τη μοναξιά, και κυρίως τα αίτια που γεννάνε τις μοναξιές, «μοιραίο» είναι να πιάνονται από τα μαλλιά τους. Τόσο η «φυσιολογική» Σαρλότ, όσο και η τραβεστί Βερόνικα, έχουν ανάγκη από αγάπη. Πάνω σε αυτό το συναίσθημα έχουν ακουμπήσει τη λύτρωσή τους. Η αγάπη γι' αυτές είναι φάρμακο που θα γιατρέψει όλες τις πληγές! Έτσι μόλις ανταμώσουν, και ήταν λογικό να ανταμώσουν, πέφτει η μια πάνω στην άλλη. Ακουμπάει η μια πάνω στην άλλη. Πιάνεται η μια από την άλλη! Κρέμεται η μια από την άλλη!

Αυτή η ανθρώπινη επαφή, η γεμάτη αγωνία ανθρώπινη επαφή, μεταδίδει και στο θεατή τρυφερά συναισθήματα. Είναι τόσο μεγάλος ο πόνος αυτών των ανθρώπων, που δεν μπορείς παρά να συμπάσχεις και εσύ μαζί τους! Παρότι εσύ γνωρίζεις πως αυτή η σχέση δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα. Ξέρεις πως γρήγορα ή αργά θα τελειώσει! Προς στιγμήν, όμως, το ξεχνάς αυτό και παρακαλάς και εσύ, αυτή η επαφή, να διαρκέσει όσο αυτό είναι δυνατόν περισσότερο! Και ετούτα τα άτομα, τα αστόχαστα, έχουν δικαίωμα στην ευτυχία!

Η Περνίλ Φίσερ Κρίστενσεν παρομοιάζει την ταινία της με τα δακρύβρεκτα «λαϊκά» σίριαλ (από εκεί και ο τίτλος «σαπουνόπερα»). Παρομοιάζει τη ζωή με αυτά τα σίριαλ. Για να είναι, μάλιστα, συνεπής με αυτή την άποψη, προσπάθησε και τα γυρίσματά της να μοιάζουν με αυτά. Η γραφή της είναι ευθύγραμμη και απλή. Ο θεατής, πράγματι, σχηματίζει την εντύπωση πως παρακολουθεί μια σαπουνόπερα. Οπως κάνει και η Σαρλότ! Μια ιστορία καθημερινή, αλλά και ακραία. Ο ρεαλισμός της πραγματικής ζωής σπρώχνει στην άκρη το ρομαντισμό (τον ψεύτικο). Οι ήρωες, τελικά, δε θα αποφύγουν την πραγματικότητα!

Νίκος Αντωνάκος (Αυτή η κριτική δημοσιεύεται με την άδεια της εφημερίδας Ριζοσπάστης)

Σαπουνόπερα (En soap/A soap) Σκηνοθεσία: Pernille Fischer Christensen Σενάριο: Pernille Fischer Christensen, Kim Fupz Aakeson Φωτογραφία: Erik Molberg Hansen Μοντάζ: Åsa Mossberg Μουσική: Magnus Jarlbo, Sebastian Öberg Ήχος: Rune Palving, Kasper Janus Rasmussen Κοστούμια: Signe Sejlund Ερμηνεύουν: Trine Dyrholm (Σαρλότ), David Dencik (Βερόνικα), Frank Thiel (Κρίστιαν), Elsebeth Steentoft (μητέρα της Βερόνικα), Christian Tafdrup (πελάτης), Pauli Ryberg (πελάτης), Jakob Ulrik Lohmann (νυχτερινός), Claes Bang (νυχτερινός), Christian Mosbæk (αφηγητής, φωνή), Joan Bentsen (ηθοποιός σαπουνόπερας, φωνή), Tom Hale (ηθοποιός σαπουνόπερας, φωνή), Camilla Søeberg (ηθοποιός σαπουνόπερας, φωνή), Laura Kamis Wrang (ηθοποιός σαπουνόπερας, φωνή) Παραγωγή: Lars Bredo Rahbek Έτος παραγωγής: 2006 Χώρα παραγωγής: Δανία, Σουηδία Χρόνος: 104΄ Εταιρεία διανομής: 2-1-0.

ΣΑΠΟΥΝΟΠΕΡΑ