ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ | LINKS | ENGLISH

Το κτήνος

ΕΡΩΤΑΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟΣ

Μια νεαρή Αμερικανίδα, της ανώτερης τάξης θα φιλοξενηθεί στον Πύργο ενός ξεπεσμένου μαρκήσιου, ο οποίος είναι ο πατέρας του μελλοντικού συζύγου της. Η όμορφη αυτή γυναίκα θα ξυπνήσει στο μαρκήσιο μια ερωτική δίψα. Δε θα προσπαθήσει να την πνίξει. Οι δύο τους θα ζήσουν μι ερωτική ιστορία, όπως είχε ζήσει πριν από δύο αιώνες μια αριστοκράτισσα με ένα κτήνος.

Ο Μπόροβζικ κάνει μια ταινία όπου χρησιμοποιεί τον έρωτα για να σχολιάσει τα τεκταινόμενα της εποχής του (δεκαετία του 1970). Παραλληλίζονται δύο εποχές: ο 20ος και ο 18ος αιώνας. Στη δεύτερη ερωτικές ελευθερίες απλώς δεν υπήρχαν. Όλοι ήταν καταπιεσμένοι και ο έρωτας βίωνε σε λαθραία μορφή. Στη δεκαετία του 1970 έχουμε, παγκοσμίως σχεδόν, μια πρωτόγνωρη ερωτική απελευθέρωση. Μετά το Μάη του ΄68, όλη η ανθρωπότητα βιώνει μια επανάσταση η οποία ξεκινά από τον έρωτα για να επεκταθεί σε θέματα και προβλήματα που καίνε όλους τους καταπιεσμένους από τον ερχομό του ιμπεριαλισμού.

Ο Μπόροβζικ θέλει να μας πει ότι, ουσιαστικά, τίποτε δεν άλλαξε. Ο βίαιος έρωτας του 18ου αιώνα βιώνεται ξανά τον 20ο αιώνα. Με άλλους πρωταγωνιστές. Στην πρώτη περίπτωση υπήρχε ένα κτήνος. Στο δεύτερη ποιο είναι αυτό το κτήνος; Ο θεατής θα πρέπει να απαντήσει, κυρίως στον εαυτό του, ουσιαστικά, όμως απαντά στην ερώτηση: «Είμαι, και εγώ, ένα κτήνος;» Ξεκλειδώνει τον ψυχικό του κόσμο και τον εκθέτει αντιμετωπίζοντας την γυμνή αλήθεια. «Η όμορφη Γαλλία ζει μονίμως μέσα στην ηδονή», λέει η νεαρή Αμερικανίδα, ενώ πλησιάζει στον Πύργο. Και όχι μόνο η Γαλλία.

Το ίδιο συμβαίνει και στην Αμερική που άφησε πίσω της. Το ίδιο και σε άλλες χώρες. Τη Γαλλία τη βλέπει κάπως εξωτικά, ωραιοποιημένα. Αυτή η ωραιοποίηση θα σπάσει σαν ένα ρόδι και η βρωμιά θα ξεχυθεί από μέσα της. Αν όμως προσέξουμε καλύτερα, τότε θα δούμε ότι δεν πρόκειται για βρωμιά, αλλά για τον καταπιεσμένο λίμπιντό μας που μας φαίνεται και είναι ξένο προς εμάς, όσες επαναστάσεις και αν κάνουμε, διότι «υπάρχουν αυτοί που κάνουν την επανάσταση και αυτοί που την καρπώνονται», όπως έλεγε ένα από τα πολλά συνθήματα του Μάη στη Γαλλία.

Η ταινία μας καλεί να απελευθερωθούμε από τα δεσμά της καταπίεσης και μας παροτρύνει να ξεκινήσουμε από την ερωτική μας καταπίεση, θυμίζοντάς μας τον Καρλ Γιούνγκ. Και έχει δίκιο. Τουλάχιστον είναι μια επανάσταση που τη χρωστάμε στον εαυτό μας.

Γιάννης Φραγκούλης

Δεν είναι καθόλου εύκολο να κατατάξεις την ταινία του Βαλέριαν Μπόροβζικ,
«Το κτήνος». Να την πεις ταινία τέχνης, θέλει συζήτηση. Να την πεις πορνό, και εδώ σηκώνει κουβέντα. Πάντως, «Το κτήνος», δεν είναι «καθαρή» ταινία! Ο δημιουργός της είχε κατά νου και τις δυο παραπάνω παραμέτρους. Λειτούργησε σαν διχασμένη προσωπικότητα. Ο μισός, ο θετικός, ήταν καλλιτέχνης. Ο άλλος μισός, ο κακός, ήταν έμπορος και σκανδαλοποιός...

Ο κινηματογραφικός φακός είναι μαρτυριάρης! Σε εκθέτει! Ο Μπόροβζικ θεώρησε ότι θα μπορούσε να τον εξαπατήσει. Στην αλαζονεία του τον μεταχειρίστηκε αδέξια (μπρούτα) και εκείνος τον εκδικήθηκε. Κατέγραψε με απόλυτο ρεαλισμό, με απόλυτη ειλικρίνεια, ό,τι ο σκηνοθέτης επιθυμούσε. Ο πολύς «ρεαλισμός», όμως, η απόλυτα «ωμή» αλήθεια, αποστέρησε την τέχνη από τη διακριτικότητα. Στοιχείο πάνω από απαραίτητο σε ένα γνήσιο και καλό (θετικό) έργο τέχνης. (Η διακριτικότητα στην τέχνη, αφήνει περιθώρια στη σκέψη. Η ωμότητα επικοινωνεί μόνον μέσα από τα ένστικτα).

Αιδοία και πέη ζώων και ανθρώπων εμφανίστηκαν επανειλημμένα στις οθόνες. Επίσης, χιλιάδες φορές είδαμε σεξουαλικές περιπτύξεις! Όσες φορές, όμως, αυτές οι εικόνες χρησιμοποιήθηκαν για να σοκάρουν, το τελικό καλλιτεχνικό αποτέλεσμα μπήκε σε αμφισβήτηση. Η επιμονή του Μπόροβζικ να εστιάζει το φακό του στα γεννητικά όργανα και να παραμένει για πολύ ώρα πάνω σε αυτά, να καταγράφει με ωμότητα τα αποτελέσματα των οργασμών (ποταμοί σπερμάτων από το «κτήνος»), περισσότερο από ό,τι απαιτούσαν οι ανάγκες της ιστορίας του, σε πολλές στιγμές μετατρέπει το έργο του σε ένα εξεζητημένο πορνό, σε μια σκανδαλοθηρική ταινία.

Και να πεις πως δεν είχε θέμα; Είχε! Ο άνθρωπος, παρότι είχε καταφέρει να τιθασεύσει τα ένστικτά του, σε αντίθεση με τα άλλα ζώα, πολλές φορές λειτουργεί ακόμα σαν κτήνος στον έρωτα. Και ό,τι δεν μπορεί να το πραγματοποιήσει, το φαντασιώνεται! Ιδιαίτερα αυτός που είναι καταπιεσμένος, από τη θρησκεία, από την οικογένεια, από το κοινωνικό περιβάλλον, από την υποκρισία. Για να μην πω, πως ο καταπιεσμένος άνθρωπος είναι αυτός που λειτουργεί (και στον έρωτα) σαν κτήνος.

Η καλλιτεχνική πλευρά, η θετική πλευρά, του Βαλέριαν Μπόροβζικ, άγγιξε -και άνοιξε- πολλά τέτοια ζητήματα. Ζητήματα που απασχολούν τον άνθρωπο, ο οποίος, από τα πρώτα του βήματα ακόμα, ψάχνει εναγωνίως για να αναγνωρίσει τον εαυτό του. «Το κτήνος» διαδραματίζεται στον 20ο αιώνα. Τα κοστούμια, οι χώροι, οι συμπεριφορές, όμως, σκόπιμα παραπέμπουν στο Μεσαίωνα… Αυτή η μικρή «απάτη» ήταν απαραίτητη για να έχει αληθοφάνεια η ιστορία. Παράλληλα είναι και ένας υπαινιγμός. Ότι αυτές οι συμπεριφορές, δεν αφορούν σε ανεπτυγμένες κοινωνίες, σε ανεπτυγμένα άτομα…

Νίκος Αντωνάκος
(Αυτή η κριτική δημοσιεύεται με την άδεια της εφημερίδας Ριζοσπάστης)

Το κτήνος
(La bete)
Σκηνοθεσία: Walerian Borowczyk
Σενάριο: Walerian Borowczyk
Φωτογραφία: Bernard Daillencourt, Marcel Grignon
Μοντάζ: Walerian Borowczyk
Ήχος: Michel Laurent, Jean-Pierre Ruh
Κοστούμια: Piet Bolscher
Σκηνικά: Alain Guillé
Ερμηνεύουν: Sirpa Lane (Ρομίλντα ντε Λ’Εσπεράνς), Lisbeth Hummel (Λούσι Μπροντχάρστ), Elisabeth Kaza (Βιρτζίνια Μπροντχάρστ), Pierre Benedetti (Μαθουρέν ντε Λ’Εσπεράνς), Guy Tréjan (Πιέρ ντε Λ’Εσπεράνς), Roland Armontel (ιερέας), Marcel Dalio (Δούκας ντε Μπαλό), Pascale Rivault (Κλαρίς ντε Λ’Εσπεράνς), Robert Capia, Hassane Fall, Anna Baldaccini, Thierry Bourdon
Παραγωγή: Anatole Dauman
Έτος παραγωγής: 1975
Χώρα παραγωγής: Γαλλία
Χρόνος: 98΄
Εταιρεία διανομής: Art Free.

ΤΟ ΚΤΗΝΟΣ