ΕΝΑΣ ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΜΑ ΤΙ ΠΡΟΦΗΤΗΣ

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

Ένας προφήτης μα τι προφήτης

(LIFE OF BRIAN) 

ΠΩΣ ΘΑ ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΠΡΟΦΗΤΗΣ

Πως θα ήταν σήμερα ένας προφήτης; Τι θα έκανε κα, κυρίως, τι θα περιμέναμε από αυτόν; Η ταινία των Monty Python είναι επίκαιρη σήμερα, όπως θα δούμε σε αυτό το κριτικό σημείωμα.  

Λίγο πριν να φύγει η δεκαετία του 1980, ακριβώς το 1979, με νωπά ακόμα τα κοινωνικά τραύματα από το 1968 και μετά, οι Monty Python κάνουν μια ταινία όπου τα πολιτικά μηνύματα ελλοχεύουν στο βάθος, είναι καλά κρυμμένα τόσο που με μια ελάχιστη προσπάθεια ο θεατής θα τα ανακαλύψει και θα φτιάξει το δικό του έργο. Αυτό που παράγεται μετά τη θέαση της ταινίας.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ο Μπράιαν είναι ένα μωρό που γεννιέται σε ένα στάβλο ακριβώς δίπλα από αυτόν που γεννήθηκε ο Χριστός. Η παρεξήγηση ήταν εύκολη. Οι τρεις μάγοι μπέρδεψαν τους στάβλους, τις φάτνες, όπως τις λέμε σήμερα, και άφησαν τα δώρα τους στο μικρό Μπράιαν. Φρόντισε βέβαια το αστέρι και τους καθοδήγησε, για να μην πάνε τα δώρα στράφι. Τα πήραν πίσω και τα έδωσαν εκεί που έπρεπε. Άλλο οι μάγοι και άλλο το πλήθος. (Σύμφωνα με τις γραφές οι μάγοι δεν ήταν θαυματοποιοί αλλά σοφοί γέροντες που ήξεραν να διαβάζουν τα μελλούμενα. Έκαναν όμως τα λαθάκια τους.)

Το πλήθος δεν ήταν σοφοί και μπέρδεψαν τα πράγματα. Πήραν λοιπόν τον Μπράιαν ως το Σωτήρα που έπρεπε να σώσει τον κόσμο. Και αυτό ήταν μια υποχρέωση όσον αφορά στον Μπράιαν. Αυτός ακολούθησε τη μοίρα του και έγινε ότι ξέρουμε από τις γραφές και τα ευαγγέλια. Έπρεπε να σταυρωθεί -ένα σκηνικό που επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο, την ονομαζόμενη και Μεγάλη Εβδομάδα- και το έκανε. Οι Monty Python κάνουν μια παρωδία όλης αυτής εκκλησιαστικής παράδοσης. Ο Μεσσίας δεν είναι και τόσο Μεσσίας, τουλάχιστον δεν έχει την ίδια ιδέα για τον εαυτό του από αυτή που έχουν οι πιστοί του, αλλά είναι καλοκάγαθος και δε θέλει να τους χαλάσει το χατίρι.

Οδεύει προς τον τόπο του μαρτυρίου μαζί με άλλους μελλοθάνατους. Το σκηνικό είναι πολύ κωμικό. Θέλει να σταυρωθεί και δεν τον αφήνουν οι Ρωμαίοι γιατί έχουν άλλοι προτεραιότητα. Τελικά έρχεται η σειρά του και τότε είναι χαρούμενος και, πάνω στο σταυρό, όλος χαρά, τραγουδά, σα να μη συμβαίνει τίποτε. Η σάτιρα πετάει δηλητηριώδη βελάκια και αυτά καρφώνονται κατ΄ευθείαν στο στόχο. Αυτό ακριβώς πόνεσε σε αυτή την ταινία.

Ο στόχος δεν ήταν ο Χριστός ούτε καν η θρησκεία. Ο πρώτος στόχος ήταν αυτοί που αναλύουν και ερμηνεύουν τα θρησκευτικά δόγματα και προσπαθούν να πουν τα δικά τους, παρασύροντας το πλήθος σε μια εντελώς λάθος και αποπροσανατολιστική κατεύθυνση. (Το πρόβλημα είναι πότε οι σκηνοθέτες του κινηματογράφου θα ξεσηκωθούν και θα σταυρώσουν κάποιον κριτικό, εγώ όμως λέω ότι δεν κινδυνεύω. Έτσι τουλάχιστον θέλω να πιστεύω.) Γιατί όμως λέω ότι αυτή η κατεύθυνση είναι λάθος και αποπροσανατολιστική; Πολύ απλά τα διδάγματα του ιδρυτή της χριστιανικής θρησκείας έχουν αλλοιωθεί τόσο πολύ που έχει χαθεί ότι επαναστατικό είχε η χριστιανική φιλοσοφία και βουτήξαμε όλο και πιο πολύ στην παθητικότητα, στη μοιρολατρία και στην αναζήτηση της βοήθειας που θα μας λύσει όλα τα προβλήματα χωρίς εμείς να κάνουμε τίποτε.

Οι Monty Python πάνε λίγο παρά κάτω. Ο Μεσσίας δεν είναι παρά η αντανάκλαση του εαυτού μας. Οι δικές μας πεποιθήσεις και διεκδικήσεις είναι που ο περί ου ο λόγος Μεσσίας θα διεκδικήσει ως εκπρόσωπός μας, όπως έγινε στην ιστορική συγκυρία που έφερε το χριστιανισμό σα μια νομοτέλεια, στην αλλαγή από την μητριαρχική στην πατριαρχική κοινωνία. Ο ίδιος ο Χριστός σίγουρα θα ήθελε να ακολουθείτε από το πλήθος που θα ήταν ενεργό και όχι να περιμένουν από αυτόν να κάνει τα πάντα, δηλαδή μασημένη τροφή.

Και όμως αυτή η ταινία θεωρήθηκε, εκείνη την εποχή, ότι είναι βλάσφημη! Φαίνεται ότι ο σκοταδισμός δεν έπαψε να υπάρχει και ήταν δυνατός μέχρι και στα τέλη του 20ου αιώνα. Ακόμη και τώρα, βέβαια, μπορεί να υπάρξουν κάποιοι φανατικοί χριστιανοί που, όπως οι Ταλιμπάν, μπορούν να επιτεθούν στην ταινία, θεωρώντας την αιρετική!!

Αυτό που είναι γεγονός, είναι ότι αυτή η ταινία άλλαξε τις δομές της μπουρλέσκ κωμωδίας και της σάτιρας. Σήμερα θεωρείται ως αριστούργημα και είναι. Πέρασε βέβαια από πολλά εμπόδια για να μπορέσει να παραχθεί (περισσότερα διαβάστε στο ρεπορτάζ για αυτή την ταινία σε αυτό τον ιστοχώρο). Είναι μια καλή ευκαιρία για να αναρωτηθούμε αν θα έρθει αυτός ο Μεσσίας που περιμένουμε για να μας λύσει τα προβλήματα που, εν πολλοίς, έχουμε δημιουργήσει εμείς οι ίδιοι. Μήπως ο Μεσσίας κατοικεί και παραμένει μέσα μας; Από εδώ ξεκινά μια μεγάλη κουβέντα, για την οποία θα αφιερώναμε πολύ χρόνο και θα απαντούσαμε σε αντιδραστικές και οπισθοδρομικές αντιπαραθέσεις, εκείνων που θέλουν να επιβάλλουν τη μοιρολατρία και την παθητικότητα. Δε θα το κάνουμε εδώ, πιθανόν με μια άλλη ευκαιρία.

Γιάννης Φραγκούλης

ΕΝΑΣ ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΜΑ ΤΙ ΠΡΟΦΗΤΗΣ
(LIFE OF BRIAN)
Σκηνοθεσία: Terry Jones

Σενάριο: Graham Chapman, John Cleese, Terry Gilliam, Eric Idle, Terry Jones, Michael Palin

Φωτογραφία: Peter Biziou

Μοντάζ: Julian Doyle

Μουσική: Geoffrey Burgon 

Ήχος: Garth Marshall

Κοστούμια: Charles Knode, Hazel Pethig

Σκηνικά: Hassen Soufi

Ηθοποιοί: Graham Chapman (Μπράιαν, Μπίγκους Ντίκους), John Cleese (Ρεγκ, Εβραίος αξιωματούχος, εκατόνταρχος, Αρθούρος), Terry Gilliam (επαναστάτης, φυλακισμένος, προφήτης, σταυρωμένος), Eric Idle (Σταν, γυναίκα, βοηθός φυλακισμένου, Ότο, τραγουδιστής σταυρωμένος), Terry Jones (Μάντι Κοέν, Κολίν, Σάιμον ο Άγιος Άνθρωπος, Ρομπ Χόσκινς, βοηθός σταύρωσης σε συναγερμό), Michael Palin (Κος Μεγάλη Μύτη, Φράνσις, εκφωνητής, Μπεν, Πόντιος Πιλάτος, στεναχωρημένος προφήτης, Έντι, Νίσους Βέτους), Terence Bayler (Γκρέγκορι), Carol Cleveland (Κα Γκρέγκορι), Kenneth Colley (Ιησούς), Neil Innes (Σαμαρίτης), Charles McKeown (φάλτσος προφήτης, τυφλός, φρουρός που κουδουνίζει, Στιγκ), John Young (Ματθαίος), Gwen Taylor (Κα Μεγάλη Μύτη), Sue Jones-Davies (Ιουδίθ), Peter Brett, John Case (γυναίκα του Πιλάτου), Chris Langham (Αλφόνσο), Andrew MacLachlan (φρουρός), Bernard McKenna (Πάρβους), Spike Milligan (Σπάικ)

Παραγωγή: John Goldstone

Χρώμα: έγχρωμη

Είδος: κωμωδία, σάτιρα

Χώρα: Αγγλία

Έτος Παραγωγής: 1979

Διάρκεια: 94΄

Ημερομηνία εξόδου στις αίθουσες: 3/6/2010.

Άνοιξε στις αίθουσες (Αθήνα 3/6/2010): Ριβιέρα (θερινός), Τριανόν (θερινός), Λαΐς (Ταινιοθήκη της Ελλάδας, θερινός).

ΕΝΑΣ ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΜΑ ΤΙ ΠΡΟΦΗΤΗΣ