ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ | LINKS | ENGLISH

Το κουρδιστό πορτοκάλι

A clockwork orange

  Clockwork: Κουρδιστό. Orange: Πορτοκάλι. Orang:Στην διάλεκτο των Malay, που ομιλείτε στην Ταιλάνδη, Σιγκαπούρη και γύρω περιοχές σημαίνει άνθρωπος. Αποτέλεσμα - ένας κουρδιστός άνθρωπος, ένα άβουλο ον που λειτουργεί για χάρη κάποιων άλλων με ένα συγκεκριμένο τρόπο.   Ο Alex και η συμμορία του κάθονται στον μεγάλο καναπέ του Korova Milk Bar και πίνουν το ποτό τους, ένα milk plus. Μετά σηκώνονται και βγαίνουν έξω στη ζοφερή φουτουριστική Αγγλία και μαζί τους ο Stanley Kubrick που μας παρασέρνει σε ένα από τα αρτιότερα δείγματα κινηματογράφου.   Sex, drugs and rock n' roll? Όχι ακριβώς... Μάλλον πιο καλά θα το περιγράφαμε σαν rape, drugs and Beethoven. Το 1962 ο Anthony Burgess κυκλοφορεί το βιβλίο με τις περιπέτειες του νεαρού Alex, εμπνευσμένος από ένα προσωπικό θλιβερό γεγονός. Τον βιασμό της γυναικάς του από 4 Αμερικανούς λιποτάκτες στρατιώτες κατά την διάρκεια του Β' παγκόσμιου πολέμου. Το βιβλίο ξεχώρισε αμέσως με το βίαιο περιεχόμενο του, την ανεπανάληπτη αργκό που χρησιμοποιείτε από τα μέλη της συμμορίας ( ένα μείγμα ρώσικων σε αγγλοποιημένη μορφή και σαιξπηρικού διάλογου, όπου αρκετές λέξεις επαναλαμβάνονται διπλές η τριπλές δημιουργώντας μικρά στιχάκια ανάμεσα στις προτάσεις ), το σκηνικό μιας μελλοντικής Αγγλίας βυθισμένης στο σκοτάδι, όπου έφηβοι λεηλατούν, βιάζουν, και πίνουν ναρκωτικά με το... γάλα τους, και μιας κυβέρνησης που αφαιρεί την ελευθερία και την πρωτοβουλία από τον λαό της με παραπλανητικά τεχνάσματα.   Ένα υλικό που ταίριαξε γάντι στον Stanley Kubrick,του οποίου η υπογραφή βρίσκεται σε όλο το μήκος και το πλάτος της ταινίας. Από το πρώτο πλάνο με το ''Kubrick stare'' ( το κοντινό πλάνο πάνω στον κεντρικό ήρωα Αλεξ, με το κεφάλι γερμένο προς τα κάτω και ελαφρώς στα πλάγια, και τα διαπεραστικά μάτια να κοιτάνε στην κάμερα, ένα πλάνο το οποίο υπάρχει και σε άλλες του ταινίες: Dr.Strangelove(1964), 2001:A Space Odyssey(1968), Barry Lyndon(1975), The Shining(1980), Full Metal Jacket(1987), Eyes Wide Shut(1999).Μέχρι τα ψυχαναγκαστικά τέλεια ισορροπημένα κάδρα (από πλευράς γεωμετρίας, φωτισμού, χρωμάτων κτλ).Και φυσικά την άλλη πιο ουσιώδη πλευρά της ταινίας. Δεν υπάρχει διάλογος που να μην έχει συγκεκριμένη σκοπιμότητα, χαρακτήρας που να μην προσφέρει κάτι στο σύνολο, και οι κεντρικές ερμηνείες είναι ένα ψυχογράφημα που θα ζήλευε τόσο ο Φρόιντ όσο και τα σκυλιά του Παβλόφ.   Τα θέματα που τίθονται τόσο στο βιβλίο όσο και στην ταινία δεν είναι λίγα και προβάλλουν αρκετά προκλητικά ερωτήματα και παραβολές. Πως μπορεί το κακό να ξεριζωθεί στην σύγχρονη κοινωνία; Αν το κράτος μπορεί να αφαιρέσει από έναν άνθρωπο την ελεύθερη βούληση, κάνοντας τον ένα ''κουρδιστό πορτοκάλι'', τι λέει αυτό για τις εφιαλτικές μεθόδους αλλοτρίωσης της συμπεριφοράς που χρησιμοποιούνται για την ''καταπολέμηση'' του εγκλήματος; Χάνουμε την ανθρωπιά μας αν μας στερήσουν την ελεύθερη επιλογή μεταξύ κάλου και κακοί; Και με ποια κριτήρια αποφασίζεται τι είναι κακό και τι κάλο, και από ποιον;   Πολλά μπορούν να ειπωθούν για την ταινία,τα περισσότερα από αυτά εκτιμήθηκαν πολύ πιο μετά, γιατί κάθε εποχή έχει και την αντίστοιχη λογοκρισία,που κατευθύνει τελικά άλλου την ουσία αυτοί που λογοκρίνει. Κατ αρχάς η ταινία κρίθηκε ως ακατάλληλη λόγω της βίας και του σεξουαλικοί περιεχόμενου της. Μετά κατηγορήθηκε ως υπεύθυνη για πράξεις βίας που έγιναν στον πραγματικό ζοφερό κόσμο της Αγγλίας. Μια 17χρονη κοπέλα βιάστηκε κάτω από τους ήχους του Singing in the rain που τραγουδούσαν οι βιαστές της,ο πως και η συμμορία του 'Aλεξ στην ταινία. Και ένα 16χρονο αγόρι κακοποίησε σωματικά ένα μικρότερο παιδί φορώντας πανομοιότυπα ρούχα με την στολή του Αλεξ. Και τα δυο γεγονότα θεωρήθηκαν ως απόδειξη ότι η ταινία είχε κακό αντίκτυπο στην βια που ασκείτε στην κοινωνία. Ο Kubrick αναγκάστηκε να κόψει 30 δευτερόλεπτα σύνολο από το τελικό του μοντάζ για να πάρει έγκριση από την αμερικάνικη επιτροπή λογοκρισίας, για να προβληθεί η ταινία στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η αρχική εκδοχή της ταινίας επαναπροβλήθηκε μόνο μετά το 2000 σε Βρετανικές αίθουσες, μετά δηλαδή τον θάνατο του δημιουργού της. Όπως ο Άλεξ μετά την ''μετατροπή'' του σε άνθρωπο του καλού,που αμέσως απορρίπτεται από την κοινωνία,το ίδιο ειρωνικά και ο δημιουργός της, βάζει τον εαυτό του στην θέση να απαρνηθεί και να αποσύρει την ταινία του από τις αίθουσες,για την αποφυγή περαιτέρω προβλημάτων και παρεξηγήσεων. Ο kubrick απέσυρε τις ''κατηγορίες'' κατά του εαυτού του μόνο αργότερα.   Και δυστυχώς όλα αυτά τα γεγονότα σκέπασαν και κάποια άλλα μικρά στοιχειά, πράγματα που ήταν πέρα για πέρα πρωτοποριακά για την εποχή της. Όπως την μουσική της,τις συνθέσεις του πρωτοπόρου τότε στην ηλεκτρονική μουσική του Wendy Carlos,τα κοστούμια παραπομπή σε διονυσιακά οργιά και φασιστικές στρατιωτικές στολές. Πράγματα τα οποία σήμερα εκτιμούνται δεόντως, από ποπ και ροκ τραγουδιστές που εμφανίζονται στα βίντεο κλιπ τους ως η συμμορία του Άλεξ, μέχρι το ''remake'' της ταινίας υπό μορφής σκληρού πορνό με τον τίτλο ''Το κουρδιστό. όργιο'' (πιστό όμως στον διάλογο,τα κοστούμια και πάνω κάτω την πλοκή). Από διάφορες επανεκτελέσεις και ευφάνταστα remix του βασικού θέματος μέχρι merchandise(αφίσες, κονκάρδες, μπλουζάκια, τατουάζ). Μάλλον στον χαλασμό της ταινίας αρμόζει τελικά η λονδρέζικη φραση: ''as queer as a clockwork orange'', που σημαίνει πως κάτι εσωτερικά είναι παράξενο, αλλοτριωμένο, αν και δεν του φαίνεται πολύ εξωτερικά.

ΚΟΥΡΔΙΣΤΟ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙ