ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ | LINKS | ENGLISH

Πρόβα Ορχήστρας του Φεντερίκο Φελίνι

Η ταινία του Φελίνι, μοιάζει με ελεγεία πάνω στις ανθρώπινες σχέσεις. Η αρχικά ήρεμη και συνηθισμένη πρόβα, μπορεί, κάτω από ορισμένες συνθήκες, να εξελιχθεί σε πυρπόληση των επιτευγμάτων του πολιτισμού και της νίκης του επί των κατωτέρων ενστίκτων.

Υπάρχουν δύο ξεκάθαρα αντίπαλα στρατόπεδα εδώ: ο μαέστρος (ο πατέρας, η εξουσία, η οργάνωση) και η ορχήστρα (τα παιδιά, ο λαός, το ανυπότακτο στοιχείο). Ανάμεσά τους περιφέρονται οι μεσάζοντες: οι εκπρόσωποι του ξεπουλημένου συνδικάτου που προσπαθούν δήθεν να υπερασπίσουν τα δίκαια των μουσικών συνδιαλεγόμενοι με την εξουσία και η ρομαντική μορφή του ηλικιωμένου βοηθού, με τον παλιομοδίτικο σεβασμό προς τον μαέστρο και την επιεική τρυφερότητα για τα «παιδιά».

Ο πατέρας-αφέντης θεωρεί ότι μέσα στα όρια της εξουσίας του, έγκεινται οι σαρκαστικές παρατηρήσεις απέναντι στους μουσικούς, η εκμηδένιση της προσωπικότητάς τους, για το συλλογικό καλό, το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, δηλαδή την εκτέλεση του κομματιού σύμφωνα με το προσωπικό του όραμα!

Οι μουσικοί εξανίστανται, αντιδρούν με ειρωνικά σχόλια και γέλια. Το βάθρο του μαέστρου αρχίζει να τρίζει και στο διάλειμμα καταρρέει. Ο πάλαι ποτέ «Θεός» απογυμνώνεται κυριολεκτικά και μεταφορικά μπροστά μας, αποκαλύπτοντας την ανθρώπινη υπόστασή του την ώρα που φρεσκάρεται και μας εξομολογείται στωικά και παραιτημένα ότι δεν υπάρχουν πλέον «πιστοί».

Η ορχήστρα απομυθοποιείται επίσης μέσα από τα λεγόμενα των μελών της, ιδίως όταν ένα από αυτά μας λέει ότι λειτουργούν σαν εργάτες, που χτυπούν, φυσούν και γρατζουνάνε μηχανικά τα όργανά τους για να παράγουν ήχους.

Η ένταση χτίζεται σταδιακά: βλέπουμε στο διάλειμμα την ορχήστρα να ξεδίνει με ροκ(!) μουσική, ορισμένους να κουβεντιάζουν και να μαλώνουν φωναχτά και σιγά-σιγά να οδηγούνται σε ένα παγανιστικό όργιο, το οποίο μας παραπέμπει, σ' ένα ανάλογο, εκείνο των ολιγόπιστων ακολούθων του Μωυσή που, εκμεταλλευόμενοι τη σύντομη απουσία του στο όρος Σινά, αντικαθιστούν το Θεό με ένα ζωόμορφο είδωλο -εν προκειμένω, με έναν τεράστιο μετρονόμο.

Σήμερα δεν υπάρχουν θεοί. Οι επίγονοι των παιδιών των λουλουδιών έχουν καταρρίψει όλες τις διακρίσεις και μαζί και τις αξίες της πολιτισμένης κοινωνίας. Γι' αυτό και φθάνουν να ξεπεράσουν και το όριο της ειδωλολατρίας, καταλήγοντας στην αναρχία, διαπράττοντας έτσι την ύψιστη ύβρη. Την τάξη αποκαθιστά ο ερχομός (απ’το πουθενά) της τεράστιας σιδερένιας μπάλας κατεδάφισης, παίρνοντας ένα εξιλαστήριο θύμα, την αθώα, αμέτοχη στο όργιο αρπίστρια.

Τώρα, τα ξεστρατισμένα και ασεβή μεσογειακά παιδιά είναι φοβισμένα και ευάλωτα, επιζητώντας ένα πατρικό χέρι να τους τραβήξει το αυτί. Καθήκον που αναλαμβάνει με ευχαρίστηση ο πειθαρχημένος και συντηρητικός Γερμανός μαέστρος. Τα πρώτα ξαναβρίσκουν την ασφάλεια και ο δεύτερος την ύπαρξη μέσα από το ρόλο του.

Η ταινία συχνά μοιάζει με τηλεοπτική εκπομπή ή ντοκιμαντέρ αλλά προς το τέλος ξεφεύγει σε ποιητικά επίπεδα. Η μουσική του Νίνο Ρότα εξυπηρετεί πολύ καλά τους σκοπούς της ταινίας και οι ηθοποιοί, αρκετοί από τους οποίους ερασιτέχνες, δίνουν, πρώτα με τα πρόσωπά τους (προσεκτικά επιλεγμένα από τον Φελίνι) και λιγότερο με τις ερμηνείες τους το στίγμα της πολιτικής αλλοτρίωσης που επικρατεί στην Ιταλία των αρχών του ΄80.

Εν τέλει, δε γνωρίζουμε αν η επιστροφή στην τάξη είναι κάτι παρήγορο. Γιατί οι λόγοι δεν είναι η ελεύθερη επιλογή για συνεργασία με σκοπό τη δημιουργία και την πρόοδο, αλλά ο φόβος, που δένει αναγκαστικά τις μοίρες των ανθρώπων, απέναντι στον κοινό εχθρό: το άγνωστο και το θάνατο. Άρα, πιθανόν μας λέει ο Φελίνι, ότι είναι αδύνατον να επιτευχθεί ποτέ ουσιαστική επικοινωνία ανάμεσά μας, αφού λειτουργούμε πιο πολύ σαν τρομαγμένα ποντίκια, παρά σα σκεπτόμενα όντα που «θρώσκουν άνω».

Σοφία Τσαντίρη