ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ | LINKS | ENGLISH

ΣΙΝΕΦΙΛ - ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ
Μια συνοπτική και κριτική ματιά στο 12ο Φεστιβάλ
Κινηματογράφου της Αθήνας–Νύχτες Πρεμιέρας

Χαιρετώντας θερμά κάθε σινεφίλ αναγνώστη που αγαπά το καλό σινεμά όπως κι εγώ, θα καταγράψω σημαντικές στιγμές από τις φετινές Νύχτες Πρεμιέρας (20/9-1/10), με το μάτι ενός καλοπροαίρετου μελετητή του σινεμά, μα και του απαιτητικού θεατή.

Φέτος λοιπόν υπήρχε μεγάλη προσέλκυση νεανικού στη πλειοψηφία του κοινού 20-30 ετών, πολλές sold out προβολές κυρίως στις πρεμιέρες καταξιωμένων σκηνοθετών και όχι μόνο μα και σε παλιότερες ταινίες όπως στο Seconds (1966) (Τ. Φρανκενχάιμερ), προφητικό θρίλερ για τον … κόσμο των εταιριών (βλέπε σύγχρονα Καρτέλ). Σημαντική ανταπόκριση υπήρχε και στις Μαργαρίτες (Βέρα Τσιτίλοβα, 1966) μια ταινία-σταθμός του νέου τσέχικου κινηματογράφου, ένα σουρεαλιστικό αριστούργημα, ύμνος στη ζωή και την ελευθερία.

Αποκάλυψη του Φεστιβάλ το ειδικό αφιέρωμα στο Queer Cinema όπου μεταξύ άλλων αναδεικνύεται με επαναστατικό και άλλοτε ποιητικό ύφος η gay κουλτούρα των seventies στην Αφρική και τη Μ. Βρετανία.

Ξεχώρισαν οι ταινίες Έρως νάρκισσος, Ιν Τζέιμς Μπίντγκουντ, μια καυτή γκέι φαντασίωση, performance (Μ. Βρετανία, των Νίκολας Ρέγκ, Ντόναλντ Κάμελ, cult ταινία με τριπαρισμένη μπαρόκ ατμόσφαιρα) και το Thundercrack, του Κέρτ Μακ Ντάουελ) το πρώτο και τελευταίο bisexual πορνό τρόμου που έγινε ποτέ καθώς και το Desert hearts (ΗΠΑ), της Ντόνα Ντάιτς, μια ρομαντική λεσβιακή ταινία με συγκλονιστικές ερμηνείες και τέλος μια ταινία που προβάλλεται τώρα στις αίθουσες το Shorttbus (Τζόν Κάμερον Μίτσελ) με τολμηρές σκηνές σκληρού πορνό, ανατρεπτική τόσο που σε προωθεί να κάνεις σεξ.

Δεύτερο σημαντικό αφιέρωμα σε ένα μαιτρ της Αμερικάνικης κωμωδίας των προηγούμενων δεκαετιών στον Πρέστον Στάρτζες με ταινίες όπως Τα ταξίδια του Σάλιβαν και Δική σου με απιστία, με διαπεραστικό χιούμορ που λειτουργεί ως κριτική, σαρκαστική ματιά στα ήθη και τις αξίες της Αμερικής του ‘50 και του ‘60.

Τρίτο αξιοσημείωτο αφιέρωμα ήταν αυτό στον Ιάπωνα σκηνοθέτη Τοσιάκι Τογιόντα στο οποίο ξεχώρισα την ταινία του 9 souls, ένα μείγμα ωμού ρεαλισμού και οργιαστικής φαντασίας με έκδηλα σουρεαλιστικά στοιχεία. Ιαπωνικό επίσης δείγμα πρωτοποριακού animation ήταν η Πάπρικα, σε σκηνοθεσία Κον. Σατόσι, με θέμα μια μηχανή που επιτρέπει στους ψυχαναλυτές να «μπαίνουν» στα όνειρα των ασθενών τους δείχνοντας πόσο σπουδαία είναι η Ιαπωνική «σχολή» στο είδος αυτό.

Από το αφιέρωμα στο σύγχρονο Γερμανικό κινηματογράφο αναφέρω το φιλμ Έβδομος ουρανός, σε σκηνοθεσία Μίχαελ Μπους με ένα παιχνίδι αντίληψης γύρω απ’το χώρο και το χρόνο που παραπέμπει στον Ντέιβιντ Λίντς με κατακερματισμένο σενάριο που φέρνει αμηχανία μαζί με ενδόμυχη γοητεία στο μέσο θεατή, δίνοντας ωστόσο μια άλλη διάσταση στο κινηματογράφο των Γερμανών δημιουργών όπως τον ξέραμε. Δυνατή εκπροσώπηση για την Βρετανική σχολή ήταν το φιλμ Red road, σε σκηνοθεσία Αντρέα Άρνολντ, για το απρόβλεπτο του σεναρίου και τις φωτεινές σκηνές ανθολογίας (Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ Καννών).

Στα ντοκιμαντέρ σημειώνω το A film about pixies (ΗΠΑ), σε σκηνοθεσία Στίβεν Κάντορ και Μάθιου Γκάλκιν, που αναφέρεται στο θρυλικό συγκρότημα των Pixies και στις προσπάθειες να βρουν τα μέλη του τις χαμένες ισορροπίες τους, αλλά και το Δέλτα, του δικού μας Γιώργου Αυγερόπουλου, ντοκιμαντέρ έρευνας με θέμα το Δέλτα του Νίγηρα όπου οι βομβιστικές επιθέσεις, οι απαγωγές και οι δολοφονίες είναι καθημερινότητα.

Ο ανεξάρτητος ελληνικός κινηματογράφος επίσης στο τμήμα «Μετά τα μεσάνυχτα» έκανε ευχάριστη έκπληξη με την ταινία Brutal, του Φίλιπου Χαλάτση, ως νεανικό φιλμ νουάρ μέ ένα άγριο ξέσπασμα στο τέλος. Γαλλική παρουσία είχαμε στην ταινία Τζαμέτι/13, σε σκηνοθεσία Τζέλα Μπαμπλουανί, Βραβείο καλύτερης ταινίας στο Διεθνές Τμήμα του Φεστιβάλ Σάντανς, ψυχολογικό θρίλερ με θέμα την εμπλοκή ενός εικοσάχρονου σ’ ένα σαδιστικό παιχνίδι θανάτου σε στυλ «ρώσικης ρουλέτας».

Ιστορικό ντοκουμέντο με τη δύναμη των εικόνων του, ξανακέρδισε το κοινό η Μάχη της Αλγερίας (Αλγερία-Ιταλία) του σκηνοθέτη Τζόλο Ποντικόρβο. Τέλος μαζική παρουσία θεατών και καλή ανταπόκριση βρήκαν δίκαια οι ταινίες The Peruert’s guide to cinema (Κινηματογραφικός οδηγός για διεστραμμένους (Μ. Βρετανία), της Σόφι Φάινς, ως άκρως ψυχαγωγικό ντοκιμαντέρ. Η Do over (Ταϊβάν), του Τσενγκ Γιου-Τσε, ταινία με βαθιά ανθρωπιστική διάσταση για τις ζωές πέντε ανθρώπων λίγο πριν το τέλος του χρόνου με πρωτοποριακό στυλ μπροστά από την καλή παράδοση της πρόσφατης ανόδου του Ασιατικού κινηματογράφου, και οι ταινίες από τη Σκανδιναβία Αντίο Φάλκενμπεργκ, του Γιέσπερ Γκάνσλαντ, με εξαιρετικά μοντέρνα γραφή και αληθινές ερμηνείες (Βραβείο «Χρυσή Αθηνά» από την Κριτική Επιτροπή Νέων στις Νύχτες Πρεμιέρας), Ένας διαφορετικός άνθρωπος, του Νορβηγού Γιένς Πλίεν (Βραβείο της «Πόλης των Αθηνών» για καλύτερη σκηνοθεσία και βραβείο Acid του Φεστιβάλ Καννών), όπου περιγράφεται με εξωπραγματική διάθεση ένα ταξίδι του ήρωα σε μια αλλόκοτη μητρόπολη, το Σουηδικό αυτοκίνητο, του Ντέρεκ Σίγκ (Βραβείο Κοινού στις ΝΥΧΤΕΣ ΠΡΕΜΙΕΡΑΣ), λιτό ρομάντζο με ταλαντούχους ηθοποιούς, και το δανέζικο Σαπουνόπερα, του Περνίλε Φίσερ Κρίστενσεν, Βραβείο Σεναρίου στις Νύχτες Πρεμιέρας και Αργυρή Άρκτος στο Φεστιβάλ Βερολίνου, μια κωμικοτραγική ιστορία αγάπης ανάμεσα σε ένα τραβεστί και μία χωρισμένη ιδιοκτήτρια κέντρου Αισθητικής.

Συνολικά προβλήθηκαν 136 ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους χωρισμένες σε 15 αφιερώματα παρουσία 20 καλεσμένων σκηνοθετών και ηθοποιών που συζήτησαν με το κοινό, με παράλληλες εκδηλώσεις και πάρτι στη διάρκεια του Φεστιβάλ. Προσωπικά θυμάμαι εντονότερα την ταινία made in USA (Περού), σε σκηνοθεσία Κλαούντιο Γιόσα, για το μαγικό του ρεαλισμό και το πικρό του χιούμορ σε σωστές δόσεις όπου, σε απομακρυσμένο Περουβιανό χωριό, γιορτάζονται με αμαρτωλές πράξεις οι μέρες που ο θεός είναι «νεκρός» κι όταν ένας πατέρας αποπλανεί την κόρη του, ένας ξένος «εισβολέας» ανατρέπει τη ροή της γιορτής με τραγική κατάληξη (Βραβείο FIPRESCI στα Φεστιβάλ Ρόντερνταμ και Σάντανς).

Το Φεστιβάλ κρίνεται αρκετά πετυχημένο με ολοένα μεγαλύτερο κοινό νέων ανθρώπων, φαινόμενο που παρατηρείται και στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης τα τελευταία χρόνια. Οι ταινίες, ιδίως του Σκανδιναβικού κινηματογράφου ανέδειξαν, με ύφος και αναφορές που παραπέμπουν στο σινεμά των κλασικών που αγαπήσαμε, ένα σύγχρονο κοινωνικό προβληματισμό με ανθρωπιστική διάσταση. Ακόμα κι ο Αλμοδόβαρ με το Volver, που γυρίζει στις παραδόσεις της γενέτειράς του μέσα από μια ιστορία «φαντασμάτων» με επίκεντρο τις γυναίκες, βαθιά ανθρώπινη χωρίς τις σεναριακές υπερβολές και το έντονο μελό άλλων ταινιών του (Μίλα της).

Έτσι, ακόμα και στην πιο μοντέρνα γραφή του, ο κινηματογράφος αγγίζει το μεγάλο κοινό του στα εκτός Χόλιγουντ πεδία των τυπικών εμπορικών υπερθεαμάτων που «πουλάνε», κάνοντας, με μοντέρνα και ποιητική γραφή, εισπρακτική επιτυχία σε έργα με θέμα τη μοναξιά των δύο φύλων και τη μοιραία ανάγκη επικοινωνίας των ανθρώπων πέρα από επί μέρους διαφορές με έντονα δείγματα καταγγελίας του συστήματος της παγκοσμιοποίησης, που με το δίκαιο του ισχυρού ισοπεδώνει μαζί με την Τέχνη αξίες και ελευθερίες καταστρέφοντας παράλληλα το περιβάλλον του πλανήτη.

Όταν ο κινηματογράφος ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες κι είναι αρμονικά δεμένος με την εθνική ταυτότητα και κουλτούρα της κάθε χώρας, με σενάρια πετυχημένα στην απλότητά τους με τη καλή έννοια, μιλά για ευτυχή εξέλιξη του είδους έξω από τις νέες τεχνολογίες και την άρτια παραγωγή. Ας το προσέξουν αυτό οι Έλληνες κινηματογραφιστές που στην πλειοψηφία τους απουσίαζαν από τις Νύχτες Πρεμιέρας αλλά και εκτός από το Φεστιβάλ, από αρκετά σεμινάρια, διεθνείς διαλέξεις και ειδικές προβολές αξιόλογου επιπέδου που ευτυχώς γίνονται με αυξανόμενο ρυθμό στη χώρα μας.

Πιστεύω ως λάτρης του είδους ότι σαν ένας «μαγικός καθρέφτης» του κόσμου μας ο κινηματογράφος έχει την δύναμη να ψυχαγωγεί ουσιαστικά αλλά και να δημιουργεί με σχεδόν ερωτικό πάθος συγκινήσεις και πρότυπα αρκεί να γίνουμε ακόμα καλύτεροι, πιο ενημερωμένοι κι απαιτητικοί θεατές. Με αυτό το φιλόδοξο στόχο, θα χαιρόμουν ν’ ακούσω τις γνώμες των αναγνωστών μας για ότι αφορά τον κόσμο του σινεμά σε ένα γόνιμο και δημιουργικό προβληματισμό και διάλογο. Καλά κινηματογραφικά ταξίδια λοιπόν, έστω και χωρίς «Ιθάκη».

Νίκος Θωμόπουλος

12ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΥΧΤΕΣ ΠΡΕΜΙΕΡΑΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΣΙΝΕΜΑ