ΑΡΧΙΚΗ | ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ | ΤΑΙΝΙΕΣ | ΣΚΗΝΟΘΕΤΕΣ | ΗΘΟΠΟΙΟΙ | ΝΕΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ | LINKS | ENGLISH

29ο φεστιβάλ κινηματογράφου Κωνσταντινούπολης

τα βλέμματα στραμμένα στην Πόλη

Το 29ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Κωνσταντινούπολης (International Istanbul Film Festival) γίνεται αυτή τη χρονιά με φόντο τον εορτασμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας Ευρώπης 2010, μια συγκυρία που μας δίνει την ευκαιρία να πούμε περισσότερα για την πόλη που φιλοξενεί αυτό το Φεστιβάλ, αλλά και για τη διοργάνωση, αυτή καθαυτή.

Το Φεστιβάλ αυτό ανοίγει ένα παράθυρο στον κόσμο της Έβδομης Τέχνης, έτσι αυτός που βρίσκεται στο χώρο της παραδοσιακής και σύγχρονης τέχνης μπορεί να βρει την προέκταση αυτού του χώρου στον κόσμο του κινηματογράφου. Έχει όλα τα όπλα να καταλάβει την κινηματογραφική αφήγηση, να βρει μέσα σε αυτή το παραδοσιακό και τη δύναμη που παίρνει αυτό από το μοντέρνο, με το οποίο έρχεται σε επαφή, στο νέο μέσο. Με αυτό τον τρόπο το Φεστιβάλ μπολιάζεται από τη δύναμη της παράδοσης, παίρνει δύναμη για να δείξει με πιο αποτελεσματικό τρόπο την αφήγηση, έτσι όπως καταγράφεται από τους κινηματογραφιστές.

Η δύναμη που παίρνει, επιτρέπει στον Οργανισμό του Φεστιβάλ να πάει πιο πέρα. Να δείξει το μοντέρνο και να το συνδέσει με το παλιό και να γίνουν αυτές οι αναγωγές που θα χαρτογραφήσουν τη διαδρομή των αφηγηματικών στοιχείων μέσα στο σύμπαν της Τέχνης. Βλέπουμε λοιπόν τη βιντεοάρτ να συνυπάρχει με την κλασική αφήγηση των τούρκικων ταινιών, τους νέους και μοντέρνους Τούρκους σκηνοθέτες να συμβαδίζουν με τους ξένους συναδέλφούς τους, ο ανεξάρτητος τούρκικος κινηματογράφος να συναγωνίζεται τους Ευρωπαίους και Αμερικάνους κινηματογραφιστές, στο να προτείνουν νέες μορφές και φόρμες στην αφήγηση.

Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΦΕΣΤΙΒΑΛ

Αυτό που εντυπωσιάζει τον επισκέπτη, ειδικά τον επαγγελματία, όπως τους δημοσιογράφους, είναι η άρτια οργάνωση του Φεστιβάλ. Από το Γραφείο Τύπου μέχρι τις κινηματογραφικές αίθουσες, μπορεί κάποιος να εξυπηρετηθεί πολύ γρήγορα και πολύ αποτελεσματικά, έτσι ώστε να ολοκληρώσει τη δουλειά του όσο το δυνατό πιο γρήγορα.

Το Φεστιβάλ διαρκεί δύο εβδομάδες. Η πρώτη εβδομάδα είναι αφιερωμένη στον τούρκικο κινηματογράφο. Η δεύτερη είναι γεμάτη από τούρκικες και ξένες ταινίες, έτσι ώστε να δικαιολογεί το Φεστιβάλ το χαρακτήρα «διεθνές» που του προσδίδει ο τίτλος του. Το δεύτερο χαρακτηριστικό του είναι ότι οι περισσότεροι χώροι του Φεστιβάλ είναι κοντά ο ένας με τον άλλον. Το πρόγραμμα δεν είναι ασφυκτικά γεμάτο από ταινίες, έτσι ώστε να τρέχουμε από τη μια αίθουσα στην άλλη, αλλά, να μπορέσουμε να καταλάβουμε το φιλμικό κείμενο που η ταινία μόλις κοινώνησε σε εμάς, αντίθετα με άλλα Φεστιβάλ, όπως αυτό της Θεσσαλονίκης.

Η 29η διοργάνωση του Φεστιβάλ ξεκίνησε στις 2 Απριλίου 2010 με μια λαμπρή τελετή στο Lutfi Kirdar Convention and Exhibition Centre. Παρουσιάστηκε από τη Ceyda Duvenci και το Yetkin Dikinciler. Πάντως, διαμαρτυρίες ξέσπασαν κατά τη διάρκεια των ομιλιών του Bulent Eczacibasi, Προέδρου του Οργανισμού-ομπρέλα που οργανώνει το Φεστιβάλ, του IKSV, και του Ertugrul Gunay, υπουργό Τουρισμού και Πολιτισμού. Οι διαμαρτυρόμενοι ζητούσαν να ανοίξει ξανά η κινηματογραφική αίθουσα Emek, η οποία μέχρι πρότινος φιλοξενούσε ταινίες από το Φεστιβάλ και βρισκόταν πολύ κοντά στον πεζόδρομο Ιστικλάλ και στα γραφεία του Φεστιβάλ. Το κοινό χειροκρότησε αυτούς που διαμαρτυρήθηκαν, δυναμώνοντας τις φωνές τους. Ο Οργανισμός που διοργανώνει το Φεστιβάλ ενισχύεται ελάχιστα από το τούρκικο κράτος, μπορεί λοιπόν να λέει τα πράγματα με το όνομά τους και να μη «χαϊδεύει» αυτιά των αρμοδίων. Μια συγκινητική στιγμή ήταν η μνεία στο Sakir Eczacibasi, τον πρώην Πρόεδρο του IKSV, ειδικά στην αγάπη του για τον κινηματογράφο και τις προσπάθειές του να αναπτυχθεί το Φεστιβάλ και ο Οργανισμός.

Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ

Εκτός από τις ταινίες, στο Φεστιβάλ υπάρχουν τα απαραίτητα πλέον Master Class. Ένα από αυτά ήταν το «Videorama: videoart or cinema film». Έχει διαπιστωθεί ότι η βιντεοτέχνη έχει πλησιάσει τον κινηματογράφο -και το αντίστροφο- στις μέρες μας όλο και περισσότερο, παρά στο παρελθόν. Οι καλλιτέχνες της βιντεοτέχνης κάνουν πλέον ταινίες που είναι μεγαλύτερες, σε διάρκεια, από τις συνηθισμένες ταινίες μυθοπλασίας, μερικές φορές η καλλιτεχνική ποιότητά τους είναι καλύτερη. Δύο εξέχοντα παραδείγματα είναι οι ταινίες «Hunger», του Steve McQueen, και «Women without men», της Shirin Neshat.

Στο Φεστιβάλ συναντήθηκαν οι δύο καλλιτέχνες που έχουν μελετήσει πολύ προσεχτικά αυτή την τάση. Τα ερωτήματα που τίθενται είναι τα εξής: Οι αντιλήψεις των βίντεο καλλιτεχνών είναι οι ίδιες ή διαφορετικές από αυτές των κινηματογραφιστών; Πιθανόν να μην έχουν τις ίδιες αντιλήψεις, αλλά δεν έχουν την ίδια ελπίδα, αυτή της ανακάλυψης μιας νέας υποκειμενικότητας; Δεν έχουμε τις ίδιες απαιτήσεις από τη βιντεοάρτ και τον κινηματογράφο; Οι βίντεο καλλιτέχνες θεωρούν ότι ο κινηματογράφος είναι ένα νέο πεδίο με περισσότερες ελευθερίες; Όπως το θέτει ο Ulus Baker, εμείς «παρατηρούμε» στον κινηματογράφο ή «βλέπουμε» στο βίντεο; Είναι οι βίντεο καλλιτέχνες γνώστες της κινηματογραφικής τέχνης; Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι οι βίντεο καλλιτέχνες και οι κινηματογραφιστές -όπως τους αρέσει να το συζητούν- τόσο στο βίντεο όσο και στον κινηματογράφο μεταφέρουν τις εμπειρίες τους που είναι μια αρχή για να ανακαλύψουν μια υποκειμενική ματιά στην πραγματικότητα;

Εκτός από αυτό το Master Class θα δούμε αυτό του Priit Parn, με θέμα «Κατασκευάζοντας την αφήγηση», όπου θα ερευνηθούν οι δρόμοι της φαντασίας και της ανάλυσης, στην προσπάθεια της ανακατασκευής της πραγματικότητας. Αυτό του Todd Solonz, κατά το οποίο ο ανεξάρτητος Αμερικάνος κινηματογραφιστής, σκηνοθέτης και σεναριογράφος, θα μιλήσει για τον τρόπο που αποδομεί τη μέση αμερικάνικη τάξη της Αμερικής, με το χαρακτηριστικό του μαύρο χιούμορ. Ένα ακόμη Master Class είναι αυτό του Anders Refn, μοντέρ που δούλεψε με το Lars von Trier, δημιούργησε καλλιτεχνικές δουλειές και σκηνοθέτησε ταινίες. Θα μιλήσει για το πώς σπάνε οι κανόνες και τη σημασία του να καταλάβεις πλήρως την οπτική γλώσσα του σύγχρονου κινηματογράφου.

Τέλος, ένας από τους πιο σημαντικούς σκηνοθέτες της Μέσης Ανατολής, ο Elia Suleiman, αυτοδίδακτος στον κινηματογράφο, βραβευμένος πολλές φορές σε διεθνή Φεστιβάλ, ανάμεσα σε αυτά και στη Βενετία, αναγνωρισμένος και στο Ισραήλ, παρά την παλαιστινιακή του καταγωγή και τις αντιεξουσιαστικές του τάσεις, θα δώσει στο Πανεπιστήμιο Bagazici ένα Master Class που θα αναφέρεται στην πολιτική, πως αυτή περνά μέσα από την τέχνη, ακολουθώντας τους δρόμους του μαύρου χιούμορ. Αυτό το σκοτεινό χιούμορ του τον έχει κάνει να ξεχωρίζει από τους άλλους Παλαιστίνιους σκηνοθέτες, μπορεί να αναφέρεται σε θέματα ταμπού τόσο για τους Παλαιστίνιους όσο και για τους Ισραηλινούς, λέγοντας τα πράγματα με το όνομά τους, ενοχλώντας την εξουσία των μεν και των δε και αποφεύγοντας τα προβλήματα με τη λογοκρισία. Κατά τη διάρκεια αυτού του Master Class θα προβληθεί η ταινία του μικρού μήκους που παρήχθη στη σειρά «To each his own cinema», παραγωγή του Φεστιβάλ Καννών. Η Μέση Ανατολή, μέσα από τις ταινίες του, παίρνει μια εντελώς διαφορετική μορφή, το παλαιστινιακό πρόβλημα αποκτά παγκόσμιες διαστάσεις, γίνεται δυνατό αυτό που δεν έχει πετύχει η πολιτική.

Η ΕΝΩΣΗ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΚΑΙ ΕΤΡΩΠΗΣ

Το Φεστιβάλ καταφέρνει αυτό που δεν έχει μπορέσει να πραγματοποιήσει η πολιτική. Φέρνει πιο κοντά τους Τούρκους σκηνοθέτες με τους Ευρωπαίους παραγωγούς. Ο τούρκικος ανεξάρτητος κινηματογράφος έχει, εδώ και πολλά χρόνια, βγει έξω από τα σύνορα της χώρας του. Τώρα αυτό που δεν μπορεί να κάνει η κυβέρνηση της Τουρκίας μπορεί να το πετύχει το Φεστιβάλ. Να βάλει σε ένα τραπέζι τους ταλαντούχους σκηνοθέτες αυτής της χώρας για να μιλήσουν με αυτούς που διαχειρίζονται τα ευρωπαϊκά κονδύλια που διατίθενται για την επιχορήγηση των ταινιών.

Τα τελευταία χρόνια έχει αποδειχθεί η καλλιτεχνική αξία των σκηνοθετών της γειτονικής χώρας. Οι ταινίες τους, πολλές φορές χωρίς υποστήριξη από την ίδια τη χώρα τους, προβάλλονται σε διαφορετικά Φεστιβάλ, κερδίζουν βραβεία, βρίσκουν διανομή σε όλο τον κόσμο και κόβουν εισιτήρια. Δε γνωρίζουμε πλέον μόνο το Γιλμάζ Γκιουνέι, αλλά και άλλους όπως τη Γιαζμίν Ουστάογλου, τον Καπλάνογλου, τον Τσεϊλάν και άλλους που επιμένουν να δουλεύουν ομαδικά και να δημιουργούν.

Ο χώρος του Φεστιβάλ αποκτά και αυτή τη πρωταρχική σημασία του: αυτή του πανηγυριού, της αγοράς, της διακίνησης ιδεών και προϊόντων. Οι οργανωτές του κατάλαβαν πολύ έξυπνα ότι το Φεστιβάλ της Κωνσταντινούπολης θα είναι ο χώρος που θα γίνει αυτή η ένωση, Τουρκίας και Ευρώπης, τουλάχιστον στον πολιτισμό, στο σημείο που συναντιέται η Ευρώπη με την Ασία, εκεί όπου γεννήθηκαν οι ιδέες που δημιούργησαν το διαφωτισμό στην Ευρώπη, μετά το Μεσαίωνα.

Ιδού λοιπόν που το Φεστιβάλ αναδεικνύεται σαν το σημαντικότερο πολιτιστικό γεγονός σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης, πιάνει το σφυγμό της εποχής, δείχνει ένα δρόμο, δίνει μια ευκαιρία, είναι ένα βήμα διαλόγου. Είναι, κατά συνέπεια, πολύ σημαντικό να το επισκεφτούμε, όπως κάνουμε εδώ και οκτώ χρόνια, και να παρακολουθήσουμε τις δραστηριότητές του. Αυτό θα κάνουμε για να τις αναφέρουμε σε εσάς.

Γιάννης Φραγκούλης

29Ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ

ΑΡΧΙΚΗ | ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ | ΤΑΙΝΙΕΣ | ΣΚΗΝΟΘΕΤΕΣ | ΗΘΟΠΟΙΟΙ | ΝΕΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ | LINKS | ENGLISH