ΠΙΣΩ

Συμπληρώνονται φέτος 40 χρόνια από το θάνατο του Καρλ Θήοντορ Ντράγιερ, ενός από τους σημαντικότερους δημιουργούς όλων των εποχών, το έργο του οποίου ενέπνευσε μεγάλους σκηνοθέτες σε όλο τον κόσμο. Η NEW STAR τιμώντας αυτή την επέτειο, διοργανώνει αφιέρωμα προβάλλοντας το σύνολο του έργου του στον Κινηματογράφο Τριανόν Filmcenter

από 10 έως 16 Απριλίου.

Θα προβληθούν οι ταινίες:

Μεγάλου Μήκους  Ο πρόεδρος / Praesidenten / The President (Δανία, 1918)  Σελίδες από το ημερολόγιο του Σατανά / Blade af Satans bog / Leaves from Satan's Book (Δανία, 1919)  Η χήρα του πάστορα / Prastankan / The Parson's Widow (Σουηδία, 1921)  Οι στιγματισμένοι / Die Gezeichneten / Love One Another (Γερμανία, 1921)  Μια φορά κι έναν καιρό... / Der var engang / Once Upon a Time (Δανία, 1922)  Μίκαελ / Mikael (Γερμανία, 1924)  Ο αφέντης του σπιτιού / Du skal aere din hustru / Master of the House (Δανία, 1925)  Η νύφη του Γκλόμνταλ / Glomdalsbruden / The Bride of Glomdal (Νορβηγία, 1925)  Το πάθος της Ζαν Ντ' Αρκ / La passion de Jeanne D'Arc / The Passion of Joan of Arc (Γαλλία, 1927)  Βαμπίρ / Vampyr (Γαλλία-Γερμανία, 1931)  Μέρες οργής / Vredens dag / Dies Irae / Day of Wrath (Δανία, 1943)  Δύο ανθρώπινες υπάρξεις / Tvaa Manniskor / Two People (Σουηδία, 1944)  Ο Λόγος / Ordet / The Word (Δανία, 1954)  Γερτρούδη / Gertrud (Δανία, 1964) Μικρού Μήκους  Βοήθεια στις μητέρες / Modrehjaelpen / Good Mothers (Δανία, 1942)  Το νερό στην επαρχία / Vandet pas Iandet / Water from the Land (Δανία, 1946)  Η εκκλησία στην εξοχή / Landsbykirken / The Danish Village Church (Δανία, 1947)  Η μάχη κατά του καρκίνου / Kampen mod kraeften / The Struggle Against Cancer (Δανία, 1947)  Πρόλαβαν το πλοίο / De naaede faergen / They Caught the Ferry (Δανία, 1948)  Thorvaldsen (Δανία, 1949)  Η γέφυρα του Στόρστρεμ / Storstromsbroen / The Storstrom Bridge (Δανία, 1950)  Πύργος μέσα σε πύργο / Et stol i et slot / Krogen og kronborg / The Castle Within the Castle (Δανία, 1954)

Επίσης, θα προβληθεί η ταινία «Μήδεια» σε σκηνοθεσία Λαρς φον Τρίερ και σενάριο Καρλ Ντράγιερ, ταινία που ήθελε να σκηνοθετήσει ο ίδιος, αλλά δεν πρόλαβε εξαιτίας του θανάτου του.

Καρλ Θήοντορ Ντράγιερ O Καρλ Θήοντορ Ντράγιερ είναι ο πιο σπουδαίος σκηνοθέτης του Δανικού κινηματογράφου, όπου πάντοτε υπήρξε μοναχική προσωπικότητα. Είναι επίσης ένας από τους λίγους διεθνείς σκηνοθέτες που έκαναν τις ταινίες, τέχνη και τις κατέστησαν ένα νέο μέσο έκφρασης για την καλλιτεχνική ιδιοφυΐα. Από τις ταινίες του Ντράγιερ, εφτά γυρίστηκαν στη Δανία, τρεις στη Γερμανία, δύο στη Γαλλία και μία στη Νορβηγία. Μια απ’ τις λέξεις κλειδιά στη δουλειά του Ντράγιερ είναι ο πόνος. Ο κόσμος του είναι γεμάτος μάρτυρες. Όμως ο πόνος και το μαρτύριο δεν είναι θεμελιώδη. Είναι μόνο συμπτώματα, αποτελέσματα που προέρχονται απ’ άλλες αιτίες. Ο πόνος και το μαρτύριο είναι συνέπειες της αδυναμίας, κι η κακία και η επιρροή της στους ανθρώπους είναι το θέμα, που πραγματεύονται οι ταινίες του. Ήδη από την πρώιμη ταινία στην καριέρα του, το 1921, Φύλλα από το Βιβλίο του Σατανά, ο Ντράγιερ ασχολείται με τη δύναμη που ασκεί το κακό στο ανθρώπινο μυαλό. Επανέρχεται στην εξέταση αυτού του ζητήματος, ξανά και ξανά. Το εικαστικό ύφος του Ντράγιερ χαρακτηρίζεται από την συνεχή και προσεκτική χρήση των κοντινών πλάνων. Οι ταινίες του είναι γεμάτες πρόσωπα. Μ’ αυτόν τον τρόπο κατόρθωνε να αφήνει τους χαρακτήρες του να ξεδιπλώνονται, ενδιαφερόταν κυρίως για τις εκφράσεις που εμφανίζονταν ως αποτέλεσμα πνευματικής διαμάχης. Συχνά, δινόταν έμφαση στον αργό ομαλό ρυθμό, στις ταινίες του Ντράγιερ. Είναι προφανές ότι αυτή η αναβλητικότητα προκύπτει από την επιθυμία να επισφραγίσει τη δράση με μνημειακό χαρακτήρα, παρότι αυτό θα μπορούσε να προσεγγίσει επικίνδυνα την κενή επισημότητα, τον φορμαλισμό.

Το υπερβατικό ύφος του Ντράγιερ Ο Καρλ Ντράγιερ είναι ένας από τους πιο αντιπροσωπευτικούς σκηνοθέτες του υπερβατικού ύφους. Ξεκίνησε την καριέρα του σαν σκηνοθέτης από τα χρόνια βωβού κινηματογράφου, έχοντας θητεύσει πριν σε αρκετές δουλειές (πιανίστας, βιβλιοθηκάριος, δημοσιογράφος). Η απασχόληση του στο σενάριο και στο μοντάζ τον προετοίμασαν για την σκηνοθεσία. Η πρώτη του σημαντική ταινία είναι Τα Πάθη της Ζαν ντ' Αρκ (1928), μία καταγραφή των τελευταίων ημερών της θρυλικής ηρωίδας και εθνικής Αγίας της Γαλλίας. Η ταινία περιγράφει με ιστορική ακρίβεια τα περιστατικά της περιβόητης δίκης και βασίζεται στα καταγεγραμμένα πρακτικά της δίκης. Παρόλη την εισπρακτική αποτυχία της ταινίας θεωρείται ως ένα από τα αριστουργήματα του βωβού κινηματογράφου. Τα λιτά σκηνικά, η υποκριτική των ηθοποιών που παίζουν χωρίς μακιγιάζ (πρωτάκουστο για την εποχή) και τα κοντινά πλάνα στο πρόσωπο της κεντρικής ηρωίδας (στον ρόλο η Falconetti) δημιουργούν ένα ιδιαίτερο κλίμα στην ταινία. Έτσι η αφήγηση παύει να είναι η εξιστόρηση των τελευταίων ωρών της και ο θεατής γίνεται συμμέτοχος στην διανοητική και συναισθηματική κατάσταση που ζει η ηρωίδα, συμμετέχει και συμπάσχει με τα πάθη της, έρχεται αντιμέτωπος με τα μύχια της ψυχής της. Η ταινία αυτή διατηρεί παρόλα τα χρόνια ακέραιη τη γοητεία της και έχει επηρεάσει αρκετούς σύγχρονους σκηνοθέτες (μεταξύ των οποίων και ο David Fincher στο τρίτο Alien). Η επόμενη ταινία του Καρλ Ντράγιερ, το Βαμπίρ (1932), θεωρείται ως μια από τις πιο ενδιαφέρουσες και πρωτότυπες ταινίες τρόμου. Ο μύθος της είναι επηρεασμένος από τον Δράκουλα και βασίζεται στο μυθιστόρημα του Sheridan Le Fanou, In Glass Darkly. Τα ειδικά εφέ της έχουν δημιουργηθεί σχεδόν κατά λάθος και όλοι οι ηθοποιοί της ταινίας (εκτός ενός) είναι ερασιτέχνες. Τα προηγούμενα στοιχεία μαζί και με την ιδιόμορφη μουσική της ταινίας δημιουργούν ένα απόκοσμο κλίμα που υποβάλλει τον τρόμο στον θεατή. Για τον σκηνοθέτη ο τρόμος είναι μια εσωτερική κατάσταση και για να απεικονιστεί στην οθόνη αρκεί απλώς το φως και η σκιά. Οι Μέρες Οργής (1944) - που αφηγείται την ιστορία μιας γυναίκας που κατηγορείται ως μάγισσα- είναι ένα από τα αριστουργήματα του σκηνοθέτη. Ο αργός αφηγηματικός ρυθμός, η καθαρότητα των περιγραμμάτων, το ασπρόμαυρο κοντράστ και η σκηνοθετική εμμονή στο κεντρικό γυναικείο πρόσωπο αποτελούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Η ταινία πίσω από την γαλήνια όψη της είναι ωμή και σκληρή, καθώς βυθίζει τον θεατή της, χάρις το ύφος της, στο σύμπαν της απόλυτης μοναξιάς. Σκηνοθετημένη την περίοδο της Ναζιστικής κατοχής είναι γεμάτη υπονοούμενα και έμμεσες αναφορές στην κατοχή της χώρας του, της Δανίας, από τους Γερμανούς.Στον Λόγο (1955) ο Καρλ Ντράγιερ κινηματογραφεί το αδιόρατο: ένα θαύμα εν τη γενέσει του. Η ιστορία της ταινίας έχει στο κέντρο της μια οικογένεια που ζει σε μια απομονωμένη αγροτική περιοχή και η οποία αντιμετωπίζει μία οικογενειακή τραγωδία. Τα πλάνα μεγάλης διάρκειας χαρακτηρίζουν εδώ το σκηνοθετικό ύφος, ενώ η σύνθεση και ο φωτισμός της εικόνας γινόταν "όπως σ' ένα πίνακα ζωγραφικής". Το σκηνοθετικό ύφος της ταινίας, λιτό και χωρίς δραματουργικές εξάρσεις, αλλά και υποκριτικό ύφος των ηθοποιών, στρέφουν την προσοχή του θεατή στο εσωτερικό δράμα των χαρακτήρων: εδώ για πρώτη φορά ίσως στην ιστορία του κινηματογράφου η εικόνα αποκτά ένα πνευματικό περιεχόμενο, καθώς κινηματογραφείται το Ιερό. Η ταινία αυτή είναι ίσως πιο κοντά, απ' όλες τις άλλες του σκηνοθέτη, στο ύφος του υπερβατικού σινεμά: αποτελεί μάλλον την επιτομή του. Η τελευταία ταινία του, η Γερτρούδη (1964) επιβεβαιώνει έναν από τους χαρακτηρισμούς που έδωσαν οι κριτικοί στον σκηνοθέτη: ότι είναι ένας σκηνοθέτης του γυναικείου προσώπου [Μπορούμε να αναγνωρίσουμε τις έντονες επιρροές που έχει ασκήσει ακόμα και στο σύγχρονο σινεμά (π.χ. στην τριλογία της "Χρυσής καρδιάς" του Lars Von Trier)]. Εδώ η κεντρική ηρωίδα όπως και στις άλλες ταινίες του Καρλ Ντράγιερ είναι ένα πρόσωπο που βιώνει το απόλυτο (ερωτικό) πάθος -μ' ένα τρόπο όμως διόλου εμφανή- και τραυματίζεται απ' αυτό. Η αφαίρεση, η λιτότητα και η αυστηρότητα χαρακτηρίζουν το σκηνοθετικό ύφος. Και εδώ συναντάμε τα πλάνα μεγάλης διάρκειας, καθώς επίσης και τις προσεκτικά σχεδιασμένες κινήσεις της κάμερας, αλλά και την επιμελή σύνθεση του κινηματογραφικού κάδρου. Καθώς η αφήγηση προχωρά, ο θεατής σιγά- σιγά αδιαφορεί για τα τεκταινόμενα και βυθίζεται στον εσωτερικό κόσμο της ηρωίδας. Αδιαφορώντας για τις περιπλοκές της αφήγησης, ο Καρλ Ντράγιερ και σ' αυτή την ταινία όπως και στις προηγούμενες εισέρχεται σ' ένα χώρο ελάχιστα κινηματογραφικό: είναι ο χώρος των συναισθημάτων, της εσωτερικής θλίψης και μελαγχολίας. Κινηματογραφώντας το πάθος σ' όλες τους τις εκφάνσεις, ο Καρλ Ντράγιερ προσέγγισε περιοχές ανέγγιχτες και παρθένες στο κινηματογραφικό φακό: η δράση του δεν έχει ως πρώτη ύλη γεγονότα, αλλά συναισθήματα. Εισβάλλει με λεπτότητα και διακριτικότητα στον εσωτερικό κόσμο των ηρωίδων του και κινηματογραφεί τα μαρτύρια της ψυχής και της καρδιάς.

ΕΙΠΑΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΤΡΑΓΙΕΡ

«Ο ρωμαλέος κόσμος του Ντράγιερ ανήκει σε μας, όχι στα μουσεία. Οι ταινίες του δεν είναι πεσιμιστική χριστιανική αρχαιολογία (όπως θέλουν να μας πείσουν), γιατί η σκοτεινή νύχτα της ψυχής μας αφορά τώρα περισσότερο από ποτέ. Γιατί ο Ντράγιερ μιλάει για το φως, τον έρωτα, τη ζωή και την απόλαυση μέσα από τις σκιές, το μίσος, το θάνατο και την καταπίεση» Νίκος Σαββάτης, «Σύγχρονος κινηματογράφος»

Το αμάρτημα του Ντράγιερ Ο Ντράγιερ είναι υπεράνω θεωριών και παίρνει τα όπλα του απ’ όπου τα βρίσκει. Καμιά σημασία δεν έχει ο δρόμος που ακολούθησε η έμπνευσή του για να μας συναντήσει, εμάς, τους θεατές του. Το ουσιώδες είναι πως, όχι μόνο με το πάθος της Ζαν Ντ’ Αρκ, αλλά και με τις υπόλοιπες ταινίες του, θα παραμείνει μαζί μας και πως η συζήτηση αρχίζει πια να εντάσσεται σ’ ένα πλαίσιο που υπερβαίνει κατά πολύ την καθημερινότητα. Jean Renoir

Η λευκότητα του Ντράγιερ «Όταν σκέφτομαι τον Ντράγιερ, αυτό που μου έρχεται πρώτο στο μυαλό, είναι οι λευκές του εικόνες κι εκείνα τα υπέροχα, σιωπηλά γκρο πλάνα, στο πάθος της Ζαν Ντ’ Αρκ, που η διαδοχή τους στην οθόνη αντιστοιχεί ακριβώς με τους κοφτούς διαλόγους της Ζαν με τους δικαστές της.» François Truffault

Οι λευκές νύχτες της ψυχής …Το εξωπραγματικό, στον Ντράγιερ, δεν αναμιγνύεται με το πραγματικό, αποτελεί μέρος του. Χάνει την φανταστική του υπόσταση και εγγράφεται ως μια πραγματική, γήινη και ανθρώπινη διάσταση του κόσμου. Ούτε ο ίδιος ο σουρεαλισμός δεν κράτησε τόσο κατηγορηματική θέση απέναντι στο όνειρο και στο όραμα… B. Amengual, Cahiers du cinema, τχ. 207, Δεκέμβριος 1968

Ο βόρειος αρχαϊσμός του Ντράγιερ Το πρόσωπο και το ντεκόρ, κατά προτίμηση κλειστό, φαίνονται αμέσως σαν περιγράμματα που χαράχτηκαν με σταθερό χέρι και που δεν αρκούνται στο να διευθετούν το πλάνο σύμφωνα με μια συγκεκριμένη γεωμετρία, αλλά δημιουργούν, ριψοκινδυνεύοντας μια ανεπαίσθητη διασάλευση, μια ακαταμάχητη δυναμική. Η κίνηση αυτή, σοφά ρυθμισμένη στο εσωτερικό μιας διευθέτησης όπου κάθε στοιχείο προδιαθέτει στην ακινησία, εισάγει την ήρεμη και απειλητική δύναμη της διήγησης. André Téchiné, Cahiers du cinema, τχ. 170, Σεπτέμβριος 1965

Τα λόγια του Ντράγιερ Η πραγματική δημιουργική στιγμή του Ντράγιερ εντοπίζεται στην επεξεργασία των δεδομένων που προσλαμβάνει από προϋπάρχουσες λογοτεχνικές φόρμες, στις οποίες ο σκηνοθέτης προσδίδει μια νέα αρχιτεκτονική. Είναι πολύ λίγες οι εμπνευσμένες από τη λογοτεχνία κινηματογραφικές ταινίες που είναι σε τέτοιο βαθμό απαλλαγμένες από κάθε μορφή λογοτεχνικότητας, όπως τα έργα του Ντράγιερ. Antrea Martini,

Μορφές γυναικών Στον φιλμικό κόσμο του Ντράγιερ, όπου οι οριζόντιες γραμμές, μέσα από την κίνηση της κάμερας ορίζουν το χώρο, τα ακίνητα, σταθερά πλάνα, στο κέντρο των οποίων υπάρχουν γυναικεία πρόσωπα αποτελούν τη στάση μέσα στη ροή της αφήγησης. ‘Ένα σημείο όπου η αφήγηση παύει να ανελίσσεται κι όπου ο χώρος χάνει την οριζόντια διάσταση, στη θέση της οποίας αναδεικνύεται η κάθετη. Δημήτρης Μπάμπας

Ταξιδιώτης πάνω στη γη Ο Ντράγιερ είναι ένας μεγάλος δάσκαλος. « Η μορφή σου είναι ένα με το περιεχόμενό σου». Οι υπέροχοι φωτισμοί του, το μαλακό του ασπρόμαυρο, είναι ένα με την εσωτερική ακτινοβολία των χαρακτήρων του, με τις διακυμάνσεις τους απ’ το σκοτεινό στο φωτεινό, απ’ την κόλαση στον παράδεισο κι απ’ τη γη στον ουρανό. Οι αργοί, υπνοβατικοί ρυθμοί της σκηνοθεσίας του είναι ένα με το αραιωμένο κι ονειροπαρμένο των αλλόκοτων ηρώων του. Και η αναζήτηση της πλαστικής ομορφιάς του ντεκόρ είναι ένα με την αναζήτηση της ειρήνης και της ηρεμίας, που τα βασανισμένα πρόσωπά του τόσο πολύ γύρεψαν και τόσο λίγο βρήκαν, πάνω σ’ αυτή τη γη. Νίκος Λυγγούρης

...Η τέχνη πρέπει να περιγράφει τον εσωτερικό κόσμο και όχι τον εξωτερικό. Γι αυτό και χρειάζεται να εγκαταλείψουμε το νατουραλισμό και να βρούμε τον τρόπο να εισάγουμε νέες εικόνες. Η ικανότητα της αφαίρεσης είναι βασική σε κάθε καλλιτεχνική δημιουργία. Η αφηρημένη τέχνη επιτρέπει στο σκηνοθέτη να βγάλει τον κινηματογράφο απ’ τη φυλακή του νατουραλισμού... Carl Th. Dreyer, συνέντευξη στην εφημερίδα Politiken, 30 Αυγούστου 1955

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΚΑΡΛ ΘΗΟΝΤΟΡ ΝΤΡΑΓΙΕΡ - 40 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ