ΠΙΣΩ

Φωτιά και πολιτιστικά μνημεία

«Κάθε άνθρωπος μπορεί να πλανάται, αλλά κανείς -εκτός από το βλάκα- δεν μπορεί να επιμένει στην πλάνη»
Κικέρων

Εκτός από τη φύση, τις περιουσίες των κατοίκων, καταστρέφονται, σε κάθε μεγάλη φωτιά, και πολιτιστικά μνημεία. Όλα αυτά είναι η ιδιοκτησία μας, ο εθνικός μας πλούτος. Αν βάλουμε το εθνικό-κοινωνικό στοιχείο μέσα στην εκτίμησή μας, μόνο τότε θα μπορέσουμε να καταλάβουμε το μέγεθος του προβλήματος αλλά και να βρούμε μια διέξοδο από αυτό. Όμως, τα πολιτιστικά μνημεία ανήκουν και στην παγκόσμια κοινότητα, αφού και με αυτά γράφεται και αναπαριστάται η παγκόσμια ιστορία.

ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΟΛΥΜΠΙΑΣ

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Αρχαίας Ολυμπίας. Η φωτιά είχε περάσει έξω από την πόλη, στο πίσω μέρος της, και ανέβηκε προς τα χωριά, πάνω στο βουνό. Ο Δήμαρχος άφησε το μέτωπο, αφού δεν απειλούσε τα μέρη του. Η φωτιά περνά πίσω από την πόλη και φτάνει πίσω από το μουσείο και περνά συγχρόνως δίπλα από αυτό, στην κοιλάδα για να πάει στον αρχαιολογικό χώρο.

Εκτός από «μερικά δενδράκια», κατά Βουλγαράκη, τότε υπουργού Πολιτισμού (τα οποία ήταν τα ιερά ελαιόδεντρα της αρχαίας Ολυμπίας), κάηκαν και τα απομεινάρια του αρχαιολογικού χώρου που είχαν μείνει εκεί και δεν είχαν καθαρισθεί από χόρτα και μικρά δενδρύλλια. Η φωτιά σταμάτησε γιατί δεν είχε πλέον να κάψει πολλά πράγματα.

Τι σήμαινε όμως για όσους είχαν πάει στον αρχαιολογικό χώρο, όσους απλώς είχαν περάσει και όσους είχαν επισκεφτεί το μουσείο; Ουσιαστικά καταστράφηκε ένα μεγάλο μέρος της παγκόσμιας ιστορίας, τα μνημεία και το φυσικό περιβάλλον που δένουν, όλα μαζί, δείχνοντάς μας το ιερό της Ολυμπίας, στην εποχή της Αρχαίας Ελλάδας και της Ρώμης. Ένα ταξίδι σε αυτό το μέρος ήταν ουσιαστικά ένα ταξίδι στο χρόνο, σε άλλες μυθικές, ιστορικές και γοητευτικές εποχές. Ζούσες σε ένα παραμύθι. Πλέον δεν μπορείς.

Μετά από λίγο χρόνο, περισσότερο ευαισθητοποιήθηκαν οι εκτός Ελλάδας παράγοντες παρά οι Έλληνες. Οι δενδροφυτεύσεις έγιναν περισσότερο από τις εκτός Ελλάδας οργανώσεις και παράγοντες παρά από τους εντός Ελλάδας. Καταλαβαίνουμε έτσι ότι τα πολιτιστικά μας μνημεία ανήκουν περισσότερο στο παγκόσμιο κοινό παρά στο ελληνικό, όπως επίσης κατανοούμε ότι περισσότεροι αγάπη και ενδιαφέρον τρέφουν για αυτά οι ξένοι παρά οι ντόπιοι, ως θα όφειλαν. Η ελληνική ιστορία είναι ένα μεγάλο κομμάτι του παγκόσμιου ιστού της και οφείλουμε να το διατηρήσουμε ανέπαφο. Αυτό έχει γίνει κατανοητό πιο πολύ από τους ξένους παρά από τους Έλληνες υπουργούς και πολιτικούς παράγοντες.

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ

Με δεδομένο ότι τα ιστορικά μνημεία δεν είναι μόνο αυτά της αρχαίας ή της πλησιέστερης σε εμάς εποχή, αλλά και τα νεότερα, τα οποία μαρτυρούν τις ανθρώπινες δραστηριότητες και στη σύγχρονή μας εποχή, θα δούμε την τεράστια -και πολιτιστικά- καταστροφή που έγινε στην Αττική.

Με αυτή την έννοια, το Αμφιαράαειο, αρχαίο θέατρο που βρίσκεται κοντά στο χωριό Κάλαμος, το οποίο ήταν ψυχιατρική κλινική στην αρχαία Ελλάδα, έχει γλιτώσει πολλές φορές από την καταστροφή. Έχει καταστραφεί όμως ο φυσικός διάκοσμός του που σου δίνει να καταλάβεις γιατί οι αρχαίοι Έλληνες είχαν επιλέξει αυτό το μέρος για την ψυχική τους γαλήνη. Ακόμα και σήμερα, ένα μοναστήρι και πολλές κατασκηνώσεις έχουν επιλέξει αυτό το μέρος για να βρουν εκεί την ηρεμία τους και να ξεκουραστούν μέσα στη φύση που πλέον δεν υπάρχει έτσι όπως ήταν πριν λίγα χρόνια.

Το μοναστήρι της Πεντέλης απειλήθηκε από τις φλόγες. Είναι ένα μνημείο τόσο θρησκευτικό όσο και ιστορικό. Είναι ένα από τα πιο σημαντικά μοναστήρια της Ελλάδας με σημαντικούς θρησκευτικούς θησαυρούς, έχει το κρυφό σχολείο, διατηρημένο σε καλή κατάσταση, ένα σημαντικό κομμάτι της νεότερης ιστορίας της Ελλάδας.

Το Μέγαρο της Δουκίσσης  Πλακεντίας έχει τη δική του μεγάλη και πολύ σημαντική θέση στη νεότερη ελληνική ιστορία. Η κατοικία της Δουκίσσης, πολύ κοντά στον τόπο που δρούσαν οι ληστές, το μέρος που είχαν γίνει διάσημες απαγωγές και πιέσεις για διεκδικήσεις μεταξύ της κυβέρνησης, μετά την τουρκοκρατία, και των παράνομων ενόπλων, απομεινάρια των κλεφτών και αρματολών, το καλοκαιρινό παλάτι τω βασιλιάδων, ένα μέρος στιγματισμένο από σημαντικά γεγονότα της ελληνικής ιστορία, αποτυπωμένο από την ελληνική τέχνη, ειδικά από τον κινηματογράφο, κινδύνεψε πολύ σοβαρά.

Η ΜΕΣΟΓΑΙΑ ΤΕΛΟΣ

Τελικά έχει καταστραφεί αυτό το περιβάλλον που όριζε τη Μεσογαία, το αρχαίο όνομα από όπου ήρθε το όνομα Μεσόγεια. Πιστεύεται ότι αυτή η περιοχή ήταν το μέσο της γης. Κοντά στη θάλασσα, περιτριγυρισμένη από βουνά, κατοικήθηκε από την εποχή του λίθου, μέχρι σήμερα.

Γιατί όμως αυτή περιοχή ήταν τόσο σημαντική για τους κατοίκους της; Τα βουνά, τα δάση, η πεδιάδα, η θάλασσα, όλα αυτά μαζί σου έδιναν την εικόνα ενός οικοσυστήματος που μπορούσε να θρέψει αυτούς που θα κατοικούσαν εκεί. Το γλυκό μεσογειακό κλίμα ήταν ιδανικό για ΄ποικίλες καλλιέργειες όπως αμπέλια, ελιές, ντομάτες, διάφορα είδη οπωροφόρων κ.λπ. Τώρα, στις μέρες μας, μετά από τόσες καταστροφές, μόνο μια τολμηρή φαντασία θα μπορούσε να καταλάβει το γιατί.

Προσπαθήσαμε να δείξουμε την τρίτη παράμετρο αυτών των καταστροφών: τον αφανισμό της ιστορικής καταγραφής, την καταστροφή των μνημείων, τελικά τον αφανισμό των σημείων τέχνης που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σαν έναυσμα και επιρροή για άλλες, νεότερες και σύγχρονες, καλλιτεχνικές δημιουργίες.

Όλα αυτά ζητούν τη δική μας ενεργοποίηση, την επαγρύπνηση για να συνεχίσουν να υπάρχουν, να ομορφαίνουν τη ζωή μας, να είναι ένα κομμάτι της ελληνικής πραγματικότητας και όχι απολιθώματα μιας πρόσφατης ιστορίας. Ας αφήσουμε τους πολιτικούς στην αφασία τους και ας αναλάβουμε πρωτοβουλίες για να τους πιέσουμε. Πολίτες, μάχιμοι πιονιέροι και καλλιτέχνες, όπως ο Μάικλ Μουρ, μπορούμε να δουλέψουμε μαζί για να δείξουμε το μέγεθος του προβλήματος και να απαιτήσουμε από την κυβέρνηση να ακολουθήσει μια λελογισμένη πορεία και από την αντιπολίτευση να επιτελέσει το έργο που οφείλει να κάνει, το έλεγχο της εξουσίας. Το κύριο σώμα της Δημοκρατίας, ο λαός, μπορεί να πάρει τις ευθύνες πάνω του.

Γιάννης Φραγκούλης

ΦΩΤΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ