ΑΡΧΙΚΗ | ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ | ΤΑΙΝΙΕΣ | ΣΚΗΝΟΘΕΤΕΣ | ΗΘΟΠΟΙΟΙ | ΝΕΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ | LINKS | ENGLISH

ΠΙΣΩ

12o Φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης

Μικροαφηγήσεις

Μικρές προσωπικές ιστορίες που ξεχωρίζουν με την ιδιαιτερότητα των θεμάτων και των τρόπων καταγραφής τους. Η ανθρωπιά που ξεπροβάλλει μέσα από αντίξοες και ασυνήθιστες συνθήκες διαποτίζει τις ταινίες αυτού του τμήματος του 12ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Το «μικρό» δεν αναφέρεται αναγκαστικά στη διάρκεια των ταινιών, αλλά στο μικρό εύρος του αφηγηματικού πεδίου.

ΠΑΙΔΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Δυστυχώς, σε αυτό το τμήμα του Φεστιβάλ, δεν είδαμε ταινίες που μας ενθουσίασαν. Αυτό που κυριαρχούσε ήταν η τηλεοπτική αφήγηση και ο χαμηλός ρυθμός στις ταινίες που είδαμε. Η ταινία της Mary Rosanne Katzke, «Σημαδεμένη: η ιστορία της Γκουέντελιν Μπράντσο» («About face: the story of Gwendellin Bradshaw»), 2009, ΗΠΑ, αναφέρει την περίπτωση της Γκουέν, το παρελθόν με τη μητέρα της, το πώς μεγάλωσε, τα στίγματα από το παρελθόν που κουβαλάει στη ζωή της, τελικά τη συνάντηση με τη μητέρα της και τη συμφιλίωση με αυτή, για να βρει την ισορροπία στη ζωή της. Δεν μπαίνει όμως στον πυρήνα του προβλήματος και, το κυριότερο, δεν καταφέρνει να μπει μέσα στην ψύχωση και, από το θυμικό, να βρει τα σημάδια του προβλήματος, τα κοινά σημεία με περιπτώσεις άλλων ανθρώπων, έτσι ώστε να έχουμε μια γενικότερου ενδιαφέροντος αφήγηση.

Το ίδιο πρόβλημα πιστοποιούμε στην ταινία «Μπίζνες με αγόρια» («All boys»), 2009, Φινλανδία, του Markku Heikkinen. Το θέμα μας είναι η ομοφυλοφιλική πορνογραφία. Δυστυχώς αυτό το τόσο σοβαρό θέμα προσεγγίζεται με καθαρά ρεπορταζιακό τρόπο. Σε μια σειρά από ερωτήματα η ταινία δεν απαντά: Τι είναι ακριβώς αυτού του είδους η πορνογραφία; Κατά πόσο ο άντρας καταπιέζεται; Ποιες είναι οι σχέσεις της αντρικής με τη γυναικεία πορνογραφία; Το θέμα δεν ολοκληρώνεται και αφήνει πολλά κενά στο θεατή που θα ήθελε να μάθει. Για την ομοφυλοφιλία θα μιλήσει και η ταινία των Josephine Decker και Brittany Blockman, «Τους πάει το μπάι» («Bi the way»), 2008, ΗΠΑ. Εδώ έχουμε το όριο μεταξύ της ομοφυλοφιλίας και ετεροφυλίας, αντρών και γυναικών, ιδιαίτερα σε μικρές ηλικίες. Τα νεαρά άτομα κινούνται ελεύθερα και χωρίς ταμπού στον ομοφυλοφιλικό και ετεροφυλικό χώρο. Αυτό όμως διαμορφώνει μια σύγχρονη μορφή ερωτισμού. Πέρα όμως από αυτή την αναφορά δεν έχουμε απαντήσεις στα γιατί και στα πως. Έχουμε την εντύπωση ότι οι σκηνοθέτριες είχαν και άλλα να μας πουν.

Για να πάμε στα βουνά. «Το κάλεσμα του βουνού», 2009, Ελλάδα, του Στέλιου Αποστολόπουλου, θα μας μιλήσει για μια βεντέτα στην Κρήτη, ένα φονικό που παίρνει άλλες διαστάσεις, όταν θα γίνει η δίκη του δολοφόνου. Εμείς βλέπουμε την ιστορία μέσα από τη ζωή του Γιάννη, ο οποίος αποφασίζει να αλλάξει δουλειά και να συνεχίσει αυτή του ξαδέλφου του που σκότωσαν. Η αφήγηση δεν είναι παρά μια αναφορά, δεν δημιουργεί ένα ηθογραφικό καμβά. Με τον ίδιο τρόπο προσεγγίζουν το θέμα τους οι Seyfettin Tokmak και Kenan Kavut, στην ταινία τους «Η συμμορία του ονείρου» («Dream gang»), 2009, Τουρκία-Ελλάδα. Και εδώ δεν έχουμε την ηθογραφία που θα περιμέναμε σε μια τόσο δυνατή περιπέτεια, μιας ομάδας που θέλει να βρει έναν κρυμμένο θησαυρό.

Ο Ventura Durall, με την ταινία «Η συγχώρεση» («The forgiveness»), 2009, Ισπανία, κάνει μια αφήγηση-τομή στο θέμα της τρομοκρατίας. Είναι μια από τις λίγες φορές που έχουμε το θέμα, την απειλή, τα θύματα και, τελικά, την απολογία του τρομοκράτη, μετά τη συγχώρεση που θα του δοθεί. Έτσι η κοινωνία επανέρχεται στους κανονικούς ρυθμούς της, τελικά στην ισορροπία της. Η ταινία δεν έχει έντονο ρυθμό, πρέπει να ηθογραφεί για να δομήσουμε εμείς, πλέον, τους χαρακτήρες, το θύτη, τα θύματα και τους ανθρώπους που έμειναν πίσω. Τα καταφέρνει μια χαρά. Αντίθετα η ταινία των Άγγελη Ανδρικοπούλου και Αργύρη Τσεπελίκα, «Τα παιδία δεν παίζει», 2009, Ελλάδα, δεν καταφέρνει να βγάλει τη βία που βιώνουν τα παιδιά όταν δεν έχουν χώρο να παίξουν και να εκφραστούν. Η κλασική αφήγηση δε βοηθά, δεν μπορούμε να βρούμε το θυμικό που θα μας συνέδεε με το πραγματικό και με το κοινωνικό.

Για τα μωρά θα ασχοληθούν οι επόμενες ταινίες. «Μωρά made in India» («Babies made in India»), 2009, Ινδία, η ταινία των Stephanie Lebrun και Philippe Levasseur, βλέπει το θέμα πολύ εξωτικά. Θα λέγαμε χωρίς πολλή ανάλυση το θέμα αναφέρεται στο θεατή, ο οποίος δεν έχει από πού να πιαστεί για να κάνει τις δικές του αναφορές. Το εμπόριο βρεφών, με αυτό τον τρόπο δεν είναι παρά ένα ακόμα θέμα σε ένα δελτίο ειδήσεων. Αντίθετα, η ταινία της Zippi Brand Frank, «Google baby», 2009, Ισραήλ, ξεκινά με ένα σημείο κοινό σε πολλούς ανθρώπους: με το διαδίκτυο. Ένας Ισραηλινός επιχειρηματίας έχει στήσει μια επικερδή επιχείρηση, το εμπόριο βρεφών στην Ινδία, με ζευγάρια που βρίσκει από όλο τον κόσμο. Η κινηματογράφηση πολύ προσεχτικά δημιουργεί τους χαρακτήρες, ο ρυθμός χαμηλώνει όταν πρέπει για να μας αφήσει να δομήσουμε τους χαρακτήρες και, με αυτό τον τρόπο, να ταυτιστούμε με αυτούς.

ΠΑΙΔΙΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ

Θυμάμαι μια ταινία, από την Ινδία, «Έθνος χωρίς κορίτσια». Ο David Kinsella, με την ταινία «Σκοτώνοντας κορίτσια» («Killing girls»), 2008, Νορβηγία, κάνει ένα διάλογο με τον Ινδό συνάδελφό του. Σε αυτή την ταινία έχουμε μια γραμμική αφήγηση για τις παράνομες αμβλώσεις στις νεαρές μητέρες. Στην ινδική ταινία μπορούσαμε να έχουμε μια άλλη ανάγνωση στο φαντασιακό, δηλαδή ποιο είναι το μέλλον ενός έθνους χωρίς κορίτσια, εδώ δε μας δίνει αυτή τη δυνατότητα, με άλλα λόγια, γιατί γίνονται αυτές οι αμβλώσεις και τι σημαίνει η άμβλωση τόσο για τις νεαρές μητέρες όσο και για τη ρωσική κοινωνία.

Η οικονομική κρίση στις ΗΠΑ ερμηνεύεται με το κλείσιμο μιας μονάδας της General Motors. Η ταινία των Steven Bognar και Julia Reichert, «Το τελευταίο φορτηγό: το κλείσιμο ενός εργοστασίου της Τζένεραλ Μότορς» («The last truck: closing of a GM Plant»), 2009, ΗΠΑ. Είναι ένα μεγάλο θέμα. Όταν όμως η αφήγηση μας θυμίζει το δελτίο ειδήσεων, τότε το θέμα υποβαθμίζεται. Για παράδειγμα, «Η κατάληψη» έδινε άλλες προοπτικές, έδειχνε άλλους δρόμους και λειτουργούσε με πολιτικό τρόπο. Σε ένα επίσης σοβαρό θέμα, στον αυτισμό, έχουμε μια παρόμοια αφήγηση, στην ταινία «Το κουράγιο μιας μάνας: αντιμιλώντας στον αυτισμό» («A mother’s courage: talking back to autism», πρώην τίτλος «The sunshine boy»), το θέμα χάνει την ψυχή του και μένει σαν ένα άπνοο πτώμα. Αντίθετα, η Alexandra Codina, με την ταινία «Η Μόνικα και ο Ντέιβιντ» («Monica and David»), 2009, ΗΠΑ, πιάνει το θέμα των ενηλίκων με σύνδρομο Ντάουν πολύ ανθρώπινα. Θέλουν να παντρευτούν, αγαπιούνται και ξεκινούν οικογένεια. Η ταινία ξεκινά με πλάνα που μας εισάγουν τους χαρακτήρες, κατόπιν μιλά για αυτή τη σχέση, με σχετικά πιο γρήγορο ρυθμό, για να καταλήξει σε μια περιγραφή αυτού του κομματιού της κοινωνίας. Μας βάζει στο θέμα και μας καλεί να πάρουμε θέση: αυτοί οι συνάνθρωποί μας θα πρέπει να είναι για πάντα στο περιθώριο;

Από την ψυχική ασθένεια μπορούμε να πάμε στην κοινωνική αρρυθμία. Εδώ έχουμε την ταινία «Άντρες για πούλημα» («Men for sale»), 2008, Καναδάς. Οι άντρες εδώ εκδίδονται για να βγάλουν το ψωμί τους. Η ταινία θα μπορούσε να μπει στο βασανισμό της ψυχής αυτών των ανθρώπων. Δεν το κάνει, περιγράφει εντελώς ψυχρά αυτό το γεγονός, αφήνει όμως κάποιες αιχμές για να μπορέσουμε να πιαστούμε. Για την πορνογραφία, στην Ελλάδα, θα μιλήσει η ταινία του Βάσου Γεώργα, «Το σινεμά γυμνό», 2010, Ελλάδα. Μια ρεπορταζιακή αναφορά στον πορνογραφικό κινηματογράφο στην Ελλάδα, όπου μιλούν κινηματογραφιστές, κριτικοί και ιστορικοί του κινηματογράφου. Σε ένα είδος πορνογραφίας, στην επικράτηση του Μπερλουσκόνι στα ιταλικά ΜΜΕ, αναφέρεται η ταινία του Erik Gandini, «Βιντεοκρατία» («Videocracy»), 2009, Σουηδία-Δανία. Εδώ έχουμε τον ευνουχισμό της κοινής γνώμης από τον μεγιστάνα των επιχειρήσεων, των ΜΜΕ και πολιτικού, το Σίλβιο Μπερλουσκόνι, ο οποίος απασχολεί τον Τύπο με διαφορετικό τρόπο κάθε φορά. Θα θέλαμε σε αυτή την ταινία να υπάρχουν αναγωγές στο συμβολικό, έτσι ώστε αυτό το πολιτικό θέμα να έχει τοποθετηθεί στην παγκόσμια ιστορία, αλλά και μια αναφορά στους ψηφοφόρους που τον εκλέγουν.

Θα τελειώσουμε με δύο ταινίες. Τον «Οδυσσέα» («Odysseas»), 2010, Ελλάδα, του Βαχάν Καραπετιάν. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε τους μετανάστες που ζουν σε έναν ξένο τόπο, δε μιλούν τη γλώσσα, βιώνουν μια διπλή απομόνωση. Θα θέλαμε να πήγαινε πιο πέρα, στη δοκιμασία της ψυχής τους, στην ουτοπία που ζουν, στον κατακερματισμό της κοινωνίας που βιώνουν στην Ελλάδα, τελικά στην ψυχολογική βία, στην οποία είναι υποκείμενα κάθε μέρα. Το πολύ ιδιαίτερο θέμα, τη μετανάστευση των παιδιών, για να βρουν τις οικογένειές τους που έχουν μεταναστεύσει από το Μεξικό στις ΗΠΑ, το βασανισμό της παιδικής ψυχής, τη βία των κυβερνήσεων, όλα αυτά που οδηγούν στη διαμόρφωση της κοινωνίας, σε διεθνές επίπεδο, και που οδηγούν στην καταστροφή της, αυτό είναι το θέμα της ταινίας «Από πάμε σπίτι μας» («Which way home»), 2009, ΗΠΑ, της Rebecca Cammisa. Έχουμε αυτή την ταύτιση που αναζητούμε, για να μπορέσουμε να βρούμε χώρο στο δικό μας γνωστικό πεδίο για τα προβλήματα των κατοίκων μιας άλλης χώρας, όπως το Μεξικό.

Γιάννης Φραγκούλης

ΜΙΚΡΟΑΦΗΓΗΣΕΙΣ

ΑΡΧΙΚΗ | ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ | ΤΑΙΝΙΕΣ | ΣΚΗΝΟΘΕΤΕΣ | ΗΘΟΠΟΙΟΙ | ΝΕΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ | LINKS | ENGLISH