12o Φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης

Οικολογικές αναζητήσεις

«Η φύση εξασφαλίζει επάρκεια αγαθών για τις ανάγκες του ανθρώπου,
αλλά όχι και για την απληστία του», με αυτά τα λόγια του Γκάντι, το 12ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, το οποίο γίνεται από τις 12 μέχρι τις 21 Μαρτίου 2010, θέλει να στοχαστεί για την οικολογία. Το ντοκιμαντέρ από πάντα ενδιαφέρονταν πολύ για αυτό το θέμα, μπορούμε να πούμε περισσότερο αυτό από τα άλλα είδη του κινηματογράφου, οι ταινίες ντοκιμαντέρ έχουν ένα σαφή οικολογικό προσανατολισμό.

12o Φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης - Οικολογικές αναζητήσεις

Η ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΤΗΣ ΚΟΠΕΓΧΑΓΗΣ

Την αφορμή έχει δώσει η πρόσφατη Παγκόσμια Διάσκεψη που έγινε στην Κοπεγχάγη, η οποία κατέληξε σε αποτυχία και είχε στο επίκεντρο των ενδιαφερόντων της τις συζητήσεις για το κλίμα. Η κοινωνία και το περιβάλλον ήταν, όλα αυτά τα χρόνια, μια σημαντική ενότητα στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Φέτος, το σημαντικό και παγκοσμίου ενδιαφέροντος γεγονός, η αποτυχία στην Κοπεγχάγη, επισκίασε τις ταινίες που προβάλλονται σε αυτό το τμήμα του Φεστιβάλ. Το αφιέρωμα που έχει σχεδιαστεί έχει τίτλο «Πλανήτης σε κίνδυνο».

Έχουμε κατ’αρχήν ντοκιμαντέρ που εστιάζουν τόσο στην καταστροφή του περιβάλλοντος όσο και στην επιτακτική ανάγκη της ανθρώπινης παρέμβασης. Οι ταινίες αυτές θα διαγωνιστούν για το βραβείο της WWF, μαζί με αυτές της ενότητας «Κοινωνία και περιβάλλον». Η ημερίδα «Η γη μετά την Κοπεγχάγη» έρχεται για να κλείσει αυτό τον κύκλο δραστηριοτήτων που επικεντρώνουν σε αυτό το θέμα. Ο Ηλίας Κανέλλης, δημοσιογράφος, ο Μιχάλης Μοδινός, περιβαλλοντολόγος, γεωγράφος και μηχανικός, ο Λεωνίδας Λουλούδης, καθηγητής και αντιπρύτανης της Γεωπονικής Σχολής Αθηνών, ο Φίλιππος Σαββίδης, πολιτικός επιστήμονας και διεθνολόγος, και ο Δημήτρης Ψυχογιός, καθηγητής και δημοσιογράφος, συμπληρώνουν το πάνελ της συζήτησης.

Η Διάσκεψη της Κοπεγχάγης έλαβε χώρα τον περασμένο Δεκέμβριο και στόχευε στην κοινή και συντονισμένη προσπάθεια της διεθνούς κοινότητας να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Παρόλα αυτά, δεν ήταν δυνατό να επιτευχθεί μια νέα, παγκόσμια και νομικά δεσμευτική συμφωνία, όπως συνηθίζεται οι υπερδυνάμεις αδιαφορούν για αυτό που βασανίζει ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού όλων των χωρών.

Τι σημαίνει αυτή η αποτυχία και ποιοι πολιτικοοικονομικοί λόγοι την προκάλεσαν; Ποιες προϋποθέσεις μπορούν να εξασφαλίσουν μια παγκόσμια συνεννόηση για την κλιματική αλλαγή; Ποιος ο ρόλος των οργανωμένων κοινωνικών ομάδων, των μη κυβερνητικών οργανώσεων, της καλλιτεχνικής δημιουργίας και του ντοκιμαντέρ προς αυτή την κατεύθυνση; Αυτά τα θέματα θα απασχολήσουν την ημερίδα και είναι, νομίζουμε, μια καλή ευκαιρία για να μιλήσουμε για το ρόλο του κινηματογράφου στην πολιτική παρέμβαση στην κοινωνία.

Παράλληλα οι ταινίες της ενότητας «O πλανήτης σε κίνδυνο» κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, αποκαλύπτοντας σοκαριστικές αλήθειες και εικόνες για το περιβάλλον, δηλώνοντας κατηγορηματικά πως δεν επιτρέπεται άλλη σπατάλη πολύτιμου χρόνου. Εφιαλτικά σενάρια όπως ο βιολογικός πόλεμος, το εμπόριο αποβλήτων και η «πλαστική» μόλυνση των ωκεανών είναι ήδη πραγματικότητα, την οποία καταγράφουν με αντικειμενικότητα αυτές οι ταινίες. Στον πυρήνα τους, ο ακτιβισμός και η ανάληψη δράσης φαντάζουν σαν τη μοναδική απάντηση στην οικολογική καταστροφή.

ΚΑΠΟΙΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΠΟΥ ΘΑ ΠΡΟΒΛΗΘΟΥΝ

Θα αναφέρουμε κάποιες ταινίες που θα προβληθούν σε αυτά τα τμήματα του Φεστιβάλ και, όταν αυτό τελειώσει θα γράψουμε την κριτική μας αποτίμηση. Η Sylvie van Brabant, με την ταινία «Οι φύλακες της γης»(«Earth keepers»), ακολουθεί το Μίκαελ Ριού, ένα νεαρό Καναδό ακτιβιστή ο οποίος, μεταξύ άλλων, προβληματίζεται και για την κληρονομιά που θα αφήσει στο γιο του. Αναζητώντας απαντήσεις και απτές λύσεις σε όσα τον απασχολούν, ο ήρωας πραγματοποιεί ένα ενδιαφέρον ταξίδι όπου συναντά σημαντικούς «μέντορες» του οικολογικού κινήματος και παράλληλα, σε προσωπικό επίπεδο, αναλογίζεται την πατρότητα και τις ευθύνες του. Η ταινία υποστηρίζει ότι η αλλαγή είναι εφικτή και τονίζει τον σπουδαίο ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η νέα γενιά στην διάσωση του περιβάλλοντος.

Στην ταινία «Το αίμα του ρόδου» («The blood of the rose»), του Henry Singer, αναφέρεται η δολοφονία της Τζόουν Ρουτ. Η πρώην κινηματογραφίστρια που έγινε οικολογική ακτιβίστρια, παρακινημένη από τη βαθιά αγάπη που έτρεφε για την Αφρική, αγωνίστηκε σκληρά για να σώσει την αγαπημένη της λίμνη στην Κένυα, βρήκε όμως βίαιο θάνατο. Μέσα από την συγκλονιστική ιστορία της, το ντοκιμαντέρ συνθέτει μια βιογραφία, ένα αφιέρωμα σε μια αξιοθαύμαστη προσωπικότητα, διερευνά με διακριτικότητα ό,τι αφορά στους πιθανούς ενόχους του εγκλήματος, ενώ την ίδια στιγμή ανοίγει ένα παράθυρο στη σύγχρονη Αφρική και τη σχέση της με τον δυτικό κόσμο.

Με φόντο και πάλι τον αναπτυσσόμενο κόσμο, η ταινία «Μπανάνες» («Bananas!»), του Fredrik Gertten, αναδεικνύει ένα πρωτοφανές δικαστικό δράμα, μια μάχη ανάλογη με αυτή του Δαβίδ εναντίον του Γολιάθ. Η μεγαλύτερη πολυεθνική εταιρεία παραγωγής φρούτων βρίσκεται στα αμερικανικά δικαστήρια αντιμέτωπη με τους Νικαραγουανούς εργάτες της, οι οποίοι έχουν μείνει στείροι εξαιτίας των τοξικών παρασιτοκτόνων που χρησιμοποιούσε η εταιρεία στις μπανανοφυτείες. Η ταινία καταγράφει το χρονικό της δίκης με κάμερες εντός του δικαστηρίου και μέσα από συνεντεύξεις των εναγόντων, ρίχνοντας φως στην διεθνείς πρακτικές επισιτισμού, αλλά και στην καταπάτηση των εργατικών δικαιωμάτων.

Οι εταιρικές ευθύνες, οι προσωπικές ενοχές και το δίπολο θύτης-θύμα κυριαρχούν και στην ταινία «Τοξική παιδική χαρά» («Toxic Playground»), των Lars Edman και William Johansson. Η ταινία πραγματεύεται τις φρικτές επιπτώσεις του εμπορίου αποβλήτων. Μια σουηδική εταιρεία εξόρυξης μετάλλων στέλνει τα τοξικά της απόβλητα στη Χιλή, με αποτέλεσμα εκατοντάδες παιδιά να αρρωστήσουν. Ο Λαρς Έντμαν ξεκινά μια ποιητική έρευνα γύρω από το τι πραγματικά συνέβη, καταφέρνοντας μάλιστα να εντοπίσει και να φέρει πίσω στη Χιλή τον υπαίτιο αυτής της περιβαλλοντικής και ανθρώπινης τραγωδίας.

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ

Η πολύ αποκαλυπτική ταινία, «O πόλεμος του άνθρακα»(«Anthrax war»), του Bod Coen, αναζητά την αλήθεια πίσω από τις επιθέσεις άνθρακα που έγιναν στις ΗΠΑ το 2001, τους επιστήμονες που έχουν πεθάνει μυστηριωδώς, έκτοτε, καθώς και τα σκοτεινά μυστικά της έρευνας για τον βακτηριολογικό πόλεμο. Με αφετηρία την αρχική έρευνα του FBI, ο σκηνοθέτης οδηγείται από τα μυστικά εργαστήρια της Αμερικής στην Βρετανία και από εκεί στην Σιβηρία και τη Νότια Αφρική. Διεισδύει στα άδυτα της «μαφίας» του βιολογικού πολέμου, ανακαλύπτει την ανάπτυξη νέων όπλων και διαπιστώνει ότι μετά τις επιθέσεις άνθρακα, η σχετική έρευνα έχει εξελιχθεί σε μια τεράστια επιχείρηση. Το επιμύθιο του οδοιπορικού του είναι η αποκάλυψη, στη διεθνή σκακιέρα, των βρώμικων παιχνιδιών που ίσως πυροδοτήσουν ένα παγκόσμιο «ράλι» εξοπλισμών.

Ένα εξίσου αθέατο για την κοινή γνώμη και ανάλογα ριψοκίνδυνο εγχείρημα που μέλλει να εγκαινιάσει μια νέα «αρένα πολέμου» η οποία αποκαλύπτεται στην ταινία «Η Pax Americana και ο ενοπλισμός του διαστήματος» («Pax Americana and the weaponization of space», του Denis Delestrac, είναι το θέμα του ντοκιμαντέρ, η τεχνολογία για τον ενοπλισμό του διαστήματος, γύρω από την οποία ευδοκιμεί μια τεράστια αμερικανική βιομηχανία και ελίσσονται διάφορα κράτη ως υποψήφιοι «μνηστήρες». Μέσα από εκτενές αρχειακό υλικό και συνεντεύξεις υποστηρικτών και αντιπάλων του όλου εγχειρήματος, στρατηγοί, αναλυτές, πολιτικοί, διπλωμάτες, ακτιβιστές, καταδεικνύεται εκ των έσω μια καίρια στιγμή στην παγκόσμια ιστορία.

Οι προοπτικές για το μέλλον της ανθρωπότητας διερευνώνται από μια διαφορετική σκοπιά στην ταινία της Sandrine Feydel, «Ωκεανοί από πλαστικό» («The Mermaids’ Tears: Oceans of Plastic». Οι ωκεανοί της γης εξελίσσονται ραγδαία σε μια τεράστια «χωματερή» πλαστικού, η οποία διαταράσσει την οικολογική ισορροπία θέτοντας σε κίνδυνο την θαλάσσια χλωρίδα και πανίδα. Πρόκειται για μια «επιδημία» που εξαπλώνεται με ασύλληπτους ρυθμούς σε όλη την υδρόγειο, έχει προβληματίσει πολλούς επιστήμονες, καλλιτέχνες και ανθρώπους της θάλασσας, αφού τα πλοία που μπορεί να μπουν σε αυτή την πολύ μεγάλη θαλάσσια έκταση, μπορεί να πάθουν σοβαρές ζημιές.

Διπλό οικολογικό μήνυμα στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης που προσπαθεί να παντρέψει την τέχνη με τον ακτιβισμό, αλλά και να δοκιμάσει τη δύναμη του κινηματογράφου στο να ευαισθητοποιεί τους πολίτες και να ενεργοποιεί δυναμικές αντιδράσεις.

Γιάννης Φραγκούλης

ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ

Το www.cinemainfo.gr είναι ένα website αφιερωμένο στην κινηματογραφική τέχνη και τους συντελεστές της. Τα πάντα για τον κινηματογράφο. Μια δημιουργία του www.internetinfo.gr