ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ | LINKS | ENGLISH

48o ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ

Για 14η χρονιά, αυτό το τμήμα του Φεστιβάλ είναι ένα παράθυρο για να γνωρίσουμε τις κινηματογραφίες των γειτόνων μας. Όλα αυτά τα χρόνια έχουμε γνωρίσει σκηνοθέτες και ταινίες που έχουν πολλά να μας πουν. Εξαιρετικές ταινίες από τη Γιουγκοσλαβία, την Τουρκία, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία. Αν τα πρώτα χρόνια η λειτουργία αυτού του τμήματος δεν έπειθε τόσο πολύ τον κόσμο, τώρα όλο και πιο πολύ τον έχει πείσει ότι ο βαλκανικός κινηματογράφος δεν έχει τίποτε να ζηλέψει από αυτό μεγάλων χωρών της Ευρώπης. Πολύ περισσότερο μας βάζει ένα ερώτημα: εμείς, εδώ στην Ελλάδα, γιατί δεν ακολουθούμε έστω από κοντά του Βαλκάνιους φίλους μας;

ΟΙ ΣΤΟΙΧΟΙ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ

Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά η διευθύντρια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Δέσποινα Μουζάκη, «την πολιτική αυτή, κάνουν πράξη, πρωτοβουλίες όπως αυτές του, καταξιωμένου πλέον, ταμείου ανάπτυξης σεναρίων Balkan Fund ή του Balkan Works in Progress που αποτελούν πόλο έλξης αγοραστών, διανομέων και προγραμματιστών φεστιβάλ από όλον τον κόσμο, καθώς τους δίνουν την πολύτιμη ευκαιρία να ανακαλύψουν πρώτοι, πρότζεκτ από την ευρύτερη περιοχή της Βαλκανικής».

Πρωταρχικός, ωστόσο, στόχος του τμήματος ήταν και παραμένει η δημιουργία μιας γέφυρας επικοινωνίας ανάμεσα στους κινηματογραφιστές της χερσονήσου και το διεθνές κοινό. Μιας γέφυρας που με τον καιρό αποκτά ολοένα και πιο γερά θεμέλια, έχοντας ήδη βοηθήσει ενεργά στο όψιμο πέρασμα του βαλκανικού κινηματογράφου από την ανωνυμία και το παρασκήνιο, στο προσκήνιο του ευρωπαϊκού σινεμά.

Ο ΡΟΥΜΑΝΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της πορείας αποτελεί, αναμφισβήτητα, η εθνική κινηματογραφία της Ρουμανίας. Τα τελευταία χρόνια, και με αποκορύφωμα τον πρόσφατο Χρυσό Φοίνικα των Κανών, έχει κάνει ιδιαιτέρως αισθητή την παρουσία της στο ευρωπαϊκό κινηματογραφικό γίγνεσθαι. Φέτος, στο κεντρικό τους αφιέρωμα – που θα συνοδεύεται από ειδική έκδοση την οποία επιλεμείται ο υπεύθυνος του τμήματος Δημήτρης Κερκινός - οι Ματιές στα Βαλκάνια φωτίζουν το έργο ενός ξεχωριστού Ρουμάνου σκηνοθέτη, του Νάε Κάρανφιλ (βλέπε σχετική αναφορά στα ρεπορτάζ μας για το 48ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης).

Γνώριμος του Φεστιβάλ από το 2002, όταν συμμετείχε στην 43η διοργάνωση του με την ταινία του «Φιλανθρωπία», ο 47χρονος Κάρανφιλ βρίσκεται στο μεταίχμιο της παλαιότερης γενιάς και του «νέου κύματος» του ρουμάνικου κινηματογράφου των τελευταίων ετών. Πολυσχιδής και πολυπράγμων -όταν δε «συνθέτει» εικόνες πίσω από την κάμερα, συνθέτει μουσική, παίζει πιάνο και τραγουδά- χαίρει της καθολικής εκτίμησης τόσο των συναδέλφων του και του κοινού, όσο και των κριτικών, με πολλούς από αυτούς να τον θεωρούν ως το σημαντικότερο εκπρόσωπο του ρουμάνικου κινηματογράφου για τη δεκαετία του 1990. Το αφηγηματικό του στιλ, διαφορετικό από τον ντοκιμενταρίστικο μινιμαλισμό που διακρίνει το νέο κύμα των νέων ρουμάνων σκηνοθετών, χαρακτηρίζεται από οξύνοια και εξαιρετική αίσθηση του χιούμορ, η οποία θίγει, με τον πιο εύγλωττο τρόπο, φλέγοντα κοινωνικά ζητήματα. Ενδεικτική είναι η ταινία του «E pericoloso sporgersi» (1993), στην οποία αντιμετωπίζει την εποχή του κομμουνισμού στην Ρουμανία, αλλά και η κωμωδία δρόμου «Asphalt Tango» (1996) με πρωταγωνίστρια την Σαρλότ Ράμπλινγκ. Στο αφιέρωμα θα προβληθεί και η τελευταία δουλειά του, με τίτλο «The rest is silence» (2007), η ακριβότερη παραγωγή στην ιστορία του ρουμανικού κινηματογράφου. Πρόκειται για μια ταινία εποχής, βασισμένη σε αληθινά γεγονότα, που αναπλάθει το κλίμα της Ρουμανίας των αρχών του 20ου αιώνα, με αφορμή τα γυρίσματα της πρώτης ταινίας μυθοπλασίας που γυρίστηκε στην χώρα το 1911.

«Παρών», παρά την αδόκητη απουσία του, θα δηλώσει στις φετινές Ματιές στα Βαλκάνια, ένας ακόμη εκπρόσωπος του ρουμάνικου σινεμά: ο Cristian Nemescu. Το «California Dreaming» (το οποίο συμμετείχε στο εργαστήρι του Balkan Fund to 2004, αλλά και στο παρθενικό Balkan Works in Progress), ελπιδοφόρο ντεμπούτο και συνάμα κύκνειο άσμα του αδικοχαμένου Cristian Nemescu, είναι ένα ιλαροτραγικό ταξίδι στην ρουμάνικη ιδιοσυγκρασία και ψυχοσύνθεση, που αποκαλύπτει έναν δημιουργό με πλεόνασμα ταλέντου. Το βαλκανικό σινεμά έχασε έναν σπουδαίο σκηνοθέτη και το Φεστιβάλ έναν αγαπημένο φίλο... Από τη Ρουμανία, έρχεται και η βραβευμένη σε πολλά διεθνή φεστιβάλ (όπως αυτά του Sundance και του Σαν Φρανσίσκο) ταινία μικρού μήκους «A tube and a hat» του Radu Jude. Η ταινία, ένα ιδιότυπο road movie, μικρό σε διάρκεια αλλά γενναιόδωρο σε συναισθήματα, μιλά για τη σπουδαιότητα των «μικρών» και «ασήμαντων» που συνήθως μας διαφεύγουν, μέσα από τη σχέση ενός επτάχρονου αγοριού με τον πατέρα του.

ΟΙ ΣΛΑΒΙΚΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΕΣ

Οι σχέσεις ενός πατέρα με τον έφηβο γιο του βρίσκονται στο επίκεντρο και του γερμανοκροατικού «Armin». Με πρόσχημα το κάστινγκ μιας ταινίας, ο σκηνοθέτης Ognejen Svilicic, ο οποίος δηλώνει πως μισεί τα κλισέ των ταινιών εκείνων που επιμένουν να παρουσιάζουν μια «υπανάπτυκτη» βαλκανική χερσόνησο, έτσι όπως θέλει -ή έχει μάθει- να τη βλέπει η Δύση, μιλά με τον τρόπο του για τον πόλεμο και τα αδιέξοδα που κληροδότησε. Στο «Trap», από τη Σερβία, τα αδιέξοδα αυτά παίρνουν τη μορφή μιας ηθικής και υπαρξιακής ερήμου. Η ταινία, ένα ωμό και ρεαλιστικό ψυχόδραμα με στοιχεία νουάρ. Μπορεί, σύμφωνα με τον σκηνοθέτη της Srdjan Golubovic, να ιδωθεί ως μια σύγχρονη, βαλκανική εκδοχή του «Έγκλημα και Τιμωρία». Όπως και στην προηγούμενή του ταινία «Κινούμενος στόχος» ( βραβείο κοινού Καλύτερης Ξένης Ταινίας και βραβείο Πρώτου Ανδρικού Ρόλου στο 42ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης), ο Golubovic σχολιάζει την πτώση των ηθικών αξιών στη σύγχρονη σερβική κοινωνία, υποστηρίζοντας πως «έξι χρόνια μετά την πτώση του Μιλόσεβιτς, παραμένει εξίσου μισαλλόδοξη και εγωιστική».

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ

Πιο οικουμενικό είναι το σχόλιο που επιχειρεί ο Semih Kaplanoglu στο «Egg», το πρώτο μέρος μιας τριλογίας με θέμα το φορτίο και τον πόνο του χρόνου που περνά. Mε εμφανείς επιρροές από τον Μπρεσόν, τον Ταρκόφσκι και τον Όζου, o Τούρκος σκηνοθέτης, ο οποίος φιλοξενείται για τρίτη φορά από τις Ματιές στα Βαλκάνια, δηλώνει πως ο κινηματογράφος είναι μια καθαρά μεταφυσική και φιλοσοφική υπόθεση. Στον αντίποδα μιας τέτοιας θεώρησης οι συμπατριώτες του Sirri Sureyya Onder και Muharrem Gulmez, στην πρώτη τους σκηνοθετική δουλειά με τίτλο «International» (βλέπε την αναφορά από το Φεστιβάλ της Κωνσταντινούπολης), μιλούν με καθαρά σκωπτική διάθεση για το στρατιωτικό πραξικόπημα του ’80, αναδεικνύοντας με τον καλύτερο τρόπο την τραγική ειρωνεία των γεγονότων της περιόδου.

Από την Τουρκία όμως -τουλάχιστον κατά το ήμισυ, καθώς πρόκειται για γερμανοτουρκική συμπαραγωγή- προέρχεται και η ταινία που θα ανοίξει το φετινό πρόγραμμα του τμήματος. «Αν το «Head on» ήταν μια ταινία για την αγάπη, τότε το «The edge of heaven» είναι μια ταινία για τον θάνατο, υπό την έννοια πως κάθε θάνατος είναι και μια γέννηση και τα δύο ανοίγουν πόρτες σε άλλες διαστάσεις», λέει ο Fatih Akin για το τελευταίο του πόνημα που απέσπασε το βραβείο σεναρίου καθώς και το Οικουμενικό Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής στο Φεστιβάλ των Κανών. Ο Akin, ένας ακόμα καλός φίλος του Φεστιβάλ, θα παραβρεθεί στην 48η διοργάνωσή του, ενώ υπόσχεται να περάσει για ακόμη μια φορά πίσω από τα μουσικά πλατό για ένα... encore στο - προ διετίας - ξέφρενο πάρτι στην Αποθήκη Γ΄, με αφορμή το «Crossing the Bridge». Η Αποθήκη ΄Γ θα πλημμυρίσει από βαλκανικούς ήχους και με την συναυλία που θα δώσει ο Κροάτης ηθοποιός Rade Serbedzija (πρωταγωνιστής της ταινίας «Fugitive pieces», του Τζέρεμι Ποντέσουα, μιας ελληνοκαναδικής παραγωγής που θα συμπεριληφθεί στις Ειδικές Προβολές) με την μπάντα του.

Εκτός από τις ταινίες από την Τουρκία, τη Ρουμανία, την Κροατία και τη Σερβία, το τμήμα Ματιές στα Βαλκάνια θα περιλαμβάνει, όπως κάθε χρόνο και ταινίες από τις υπόλοιπες χώρες της Βαλκανικής. Να σημειώσουμε, τέλος, πως για τρίτη συνεχή χρονιά, το κοινό θα αναδείξει και θα βραβεύσει την καλύτερη ταινία του τμήματος Ματιές στα Βαλκάνια. Το βραβείο συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο δυο χιλιάδων ευρώ.

Γιάννης Φραγκούλης

ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ

48ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ