ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ | LINKS | ENGLISH

49o ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΑ ΠΑΝΩ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Σκόνη του χρόνου του Θόδωρου Αγγελόπουλου

Είχα δει την προτελευταία ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου, το “Λιβάδι που δακρύζει”, δε μου άρεσε και το είχα δικαιολογήσει. Αισθάνθηκα την ανάγκη να δω την τελευταία ταινία του, “Η σκόνη του χρόνου”, για να δω την εξέλιξη της τριλογίας, αφού το “Λιβάδι που δακρύζει” ήταν το πρώτο μέρος της τριλογίας. Μετά από τη θέασή της μπορώ να πω ότι αναθεωρώ συνολικά την κριτική μου, αφού αυτή η ταινία, το δεύτερο μέρος της τριλογίας, είχε ένα στιβαρό σενάριο που οδηγούσε σε ένα σημείο, όπου θα υπάρξει, κατά πάσα πιθανότητα, μια συνέχεια.

Η ΥΠΟΘΕΣΗ

Το έργο του Θόδωρου Αγγελόπουλου έχει ξεπεράσει, από την πρώτη του κιόλας ταινία, τον ελληνικό κινηματογραφικό χώρο. Ανήκει πλέον στο διεθνή και μόνο αν κάνει κάποιος μια θεώρηση της ταινίας σε σχέση με τα τεκταινόμενα στην παγκόσμια πολιτική σκηνή, μόνο τότε μπορεί να αντιληφθεί το έργο του σκηνοθέτη και το ειδικό βάρος κάθε ταινίας του.

Στην “Σκόνη του χρόνου” έχουμε πάλι την Ελένη, η οποία βρίσκεται πλέον στη Σοβιετική Ένωση, στη Σιβηρία. Εκεί οι Έλληνες φτιάχνουν ακόμη μια πολιτεία, την έβδομη, στην οποία θα κατοικούν μόνο Έλληνες. Έτσι θα αισθάνονται πιο δεμένοι και πιο δυνατοί. Η Ελένη απρόσμενα δέχεται την επίσκεψη του Σπύρου και αποφασίζουν να φύγουν μαζί για την Αμερική. Δεν τα καταφέρνουν και θα χωρίσουν ξαφνικά, μάλλον θα τους χωρίσουν, τη στιγμή ακριβώς που πεθαίνει ο Στάλιν. Βλέπουμε την απομάκρυνση του Στάλιν από τη Ρωσία, με σύμβολο τις αποθηκευμένες πλέον προτομές του, παρμένες από πλατείες και γραφεία.

Η Ελένη ζει με τον Εβραίο φίλο της και αποφασίζουν να φύγουν για να πάνε στη Δύση. Άλλοι θα πάνε στο Ισραήλ και άλλοι στην Αμερική. Η Ελένη καταλήγει στη Νέα Υόρκη, με τη στήριξη πάντα του Εβραίου φίλου της που είναι ερωτευμένος μαζί της, χωρίς ποτέ να τη διεκδικήσει για να την παντρευτεί. Θα βρει το Σπύρο και θα τον ξαναχάσει, για να το βρει τελικά, σε προχωρημένη ηλικία, για να γυρίσουν μαζί στο Βερολίνο, όπου βρίσκεται ο γιος τους. Αυτός ο τελευταίος είναι σκηνοθέτης και μετακινείται συνεχώς.

Η εγγονή της, η Ελένη, έχει χαθεί. Μετά το χωρισμό των γονιών της θα καταλήξει τελικά σε ένα κοινόβιο όπου θα βρει τη ηρεμία μέσα στην αμφισβήτηση, ένας χωρισμός που την ωθεί στο θάνατο, στην αυτοκτονία. Η γιαγιά της, η Ελένη, είναι η μόνο που μπορεί να τη σώσει, και το κάνει. Μόνο που θα αρρωστήσει και τελικά θα πεθάνει, αφήνοντας τη συνέχειά της, την εγγονή της. Παράλληλα αυτοκτονεί και ο Εβραίος φίλος της μη δεχόμενος την απώλειά της, συντροφεύοντάς την οριστικά στο θάνατο, μένοντας εκεί για πάντα μαζί, όπως σε όλη τη προηγούμενη ζωή τους.

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΗ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΧΩΡΟ

Η Ελένη είναι φανερό ότι είναι η ιστορία της Ελλάδας. Όμως όχι μόνο της Ελλάδας, όλου του κόσμου. Το σώμα της είναι ο φορέας της ιστορίας και των ιδεολογημάτων (εδώ αυτός ο όρος χρησιμοποιείται με την έννοια των μικρών και αυτόνομων ιδεολογικών θέσεων που σχηματίζονται μέσα στη ροή της ιστορίας), τα οποία οι άνθρωποι κατασκευάζουν και αφήνουν πίσω στα διάβα τους. Ο Εβραίος έχει στο αίμα του την περιπλάνηση και μπορεί πιο εύκολα να συντροφεύσει την Ελένη σε ένα ατέλειωτο διάβα μέσα στον κόσμο.

Η σωματική επαφή της γιαγιάς με την εγγονή είναι η συνέχεια της ιστορίας. Ο Αγγελόπουλος πολύ σωστά συμβολοποιεί έτσι τη συνέχεια της παγκόσμιας ιστορίας, βάζοντας μέσα και τη δική του ιστορία, αφού ο πρωταγωνιστής του είναι σκηνοθέτης, γράφει και διατηρεί την παγκόσμια μνήμη. Τα πολύ όμορφα φλασμπάκ γίνονται με τον πιο ολοκληρωμένο αφηγηματικό τρόπο. Μια φράση, μια ανάμνηση ή μια σκηνή μας στέλνει πίσω ή στο παρόν. Οι σκηνές είναι τοποθετημένες έτσι που θα πρέπει ο θεατής να προσέξει πολύ που και πότε διαδραματίζεται η σκηνή που περιγράφεται.

Το ιδεολογικό βάρος της ταινίας είναι πολύ μεγάλο. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι είναι μια επιτομή της παγκόσμιας ιστορίας. Και είναι! Ο μεγάλος Έλληνας σκηνοθέτης κάνει μια θριαμβευτική επιστροφή. Μας θυμίζει τις παλιές ταινίες του, “Οι κυνηγοί”, “Ο θίασος”, για παράδειγμα, με μια εντελώς νέα και πολύ επίκαιρη θεματολογία.

Οι μετανάστες, λαθραίοι ή μη, είναι στο επίκεντρο της θεματικής του. Τα σώματα που μετακινούνται ψάχνοντας μια καλύτερη τύχη, προσπαθώντας να αλλάξουν την Ιστορία, εδώ, σε αυτή την ταινία δείχνονται με το μέγιστο δραματουργικό τρόπο. Η ταινία είναι καλοφτιαγμένη και απαιτεί την προσοχή μας, υποσχόμενη, μετά το τέλος της, να μας δημιουργήσει την ανάγκη να σκεφτούμε για αυτή, στη λεγόμενη μεταθέαση. Να σκεφτούμε όχι μόνο για την ταινία, αλλά και για τις έννοιες που αυτή μας δημιουργεί.

ΚΑΤΙ ΣΑΝ ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Την ολοκληρωμένη κριτική θα τη γράψω όταν βγει η ταινία, το Φλεβάρη του 2009. Αισθάνθηκα την υποχρέωση να γράψω αυτό το κείμενο, σα μια παρέμβαση σε κουβέντες και κείμενα που με αναίτιο τρόπο έψαχναν να βρουν τρόπο να πολεμήσουν τον Αγγελόπουλο και την ταινία του. Είδα ότι “Το λιβάδι που δακρύζει” μπορεί να είναι ο πρόλογος της τριλογίας, για αυτό το λόγο έχουμε  τόσα πολλά πράγματα μαζί, ασύνδετα μεταξύ τους. Η τρίτη ταινία της τριλογίας θα το δείξει. Ήθελα να ήμουν όσο πιο αντικειμενικό γίνεται, μέσα από τη συγκίνηση και την ταύτιση που μου δημιούργησε η ταινία. Ελπίζω να το κατάφερα και να μετέδωσα σε εσάς τουλάχιστον την επιθυμία να δείτε την ταινία με καθαρή ματιά.

Γιάννης Φραγκούλης

49ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ