ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ | LINKS | ENGLISH

47o ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΝΕΟ ΚΙΝΕΖΙΚΟ

Από την Κίνα μας ήρθαν ταινίες, τελευταίες παραγωγές, οι οποίες μας έδειξαν το νέο πρόσωπο του κινέζικου κινηματογράφου. Στο αφιέρωμα, «Νέος κινέζικος κινηματογράφος: μια διαφορετική όψη», υπέγραφε την επιμέλεια η Δέσποινα Μουζάκη, Διευθύντρια του Φεστιβάλ, σε συνεργασία με τον Derek Elley, Βρετανό κριτικό κινηματογράφου και ειδήμονα στο κινέζικο κινηματογράφο. Πρώτα ήρθε στην Αθήνα και μετά από μια εβδομάδα ανέβηκε στη Θεσσαλονίκη όλο το πακέτο των ταινιών.

ΟΙ ΤΑΙΝΙΕΣ

Η Κίνα είναι μια χώρα που μας χάρισε πολύ όμορφες στιγμές. Πότε μας ταξίδευε σε μέρη εξωτικά, πότε μας πήγαινε πίσω στην ιστορία, πότε μίλαγε για τη σύγχρονη εποχή, με ένα πολύ ποιητικό τρόπο. Η νοσταλγία και ο ρομαντισμός είχαν φωλιάσει στην αφήγηση των Κινέζων σκηνοθετών. Δίπλα σε αυτούς θα πρέπει να δούμε κάποιους σκηνοθέτες από την Ταϊβάν και το Χονγκ Κονγκ που προσπαθούσαν να αναδειχθούν και να δείξουν το άστρο τους μέσα από τη λάμψη που ο κινέζικος κινηματογράφος εξέπεμπε. Τρανταχτό παράδειγμα ο Wong Kar-wai, ο οποίος κατάφερε όχι μόνο να δείξει το αστέρι του, αλλά να επισκιάσει όλους τους άλλους.

Για μια εποχή ο κινέζικος κινηματογράφος είχε γίνει μόδα. Οι πολεμικές ταινίες μας θύμιζαν την εποχή που βλέπαμε κινηματογράφο πολεμικών τεχνών, εδώ όμως οι «ταινίες με σπαθιά», όπως ονομάζεται αυτό το είδος κινηματογράφου, έκρυβαν την ποίηση μέσα στο λυρικό. Πολύ δύσκολο εγχείρημα, να μην αφήσει, δηλαδή, ο σκηνοθέτης τον εαυτό του να παρασυρθεί από το λυρικό και να περιοριστεί στη γλαφυρότητα αυτής της αφήγησης. Οι δεκαέξι ταινίες του Zhang Yimou είναι ένα καλό παράδειγμα. Οι δώδεκα ταινίες του Chen Kaige είναι ένα άλλο παράδειγμα. Οι δύο αυτοί σκηνοθέτες που αναφέραμε, αν και έχουν μπει στην πέμπτη δεκαετία της ζωής τους, θεωρούνται πλέον παλιοί. Σήμερα μιλάμε για την έκτη γενιά Κινέζων σκηνοθετών, η οποία δραστηριοποιείται από τη δεκαετία του 1990 και μετά.

Η ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ

Η έκτη γενιά, όπως την αποκαλούν, σκηνοθετών εκπροσωπείται από το Jia Ke Zhang (1970, Fenyang, Shanxi, Κίνα). Στην αρχή έκανε την εμφάνισή της με ταινίες σκληροπυρηνικές, αλλά και καλλιτεχνικές, οι οποίες χρησιμοποιούσαν τις ευρωπαϊκές φεστιβαλικές ταινίες σα μοντέλο. Χωρίς την εμπειρία της Πολιτιστικής Επανάστασης για υλικό, αυτοί οι σκηνοθέτες εστίαζαν συχνά στην αποπροσανατολισμένη νεολαία και στα άλλα κοινωνικά προβλήματα. Η Δύση, για άλλη μια φορά, αγκάλιασε τις κινέζικες ταινίες: ήταν γυρισμένες σε ένα ήδη οικείο στιλ, αντιμετώπιζαν εύκολα αναγνωρίσιμα προβλήματα και αναδείκνυαν την αρνητική πλευρά μιας χώρας που ακόμα χαρακτηρίζονταν ως κράτος με απολυταρχικό καθεστώς. Από κάθε δυνατή πλευρά, αντηχούσαν την παραδοσιακή δυτική αντίληψη της Κίνας.

Στην πραγματικότητα, η Κίνα περνούσε μια κοινωνική, πολιτική και οικονομική επανάσταση που είναι ασύγκριτη σε μέγεθος και ταχύτητα. Αλλά ήταν τελικά λίγες οι ταινίες -οι οποίες εξέφραζαν αυτή την κατάσταση ή ασχολήθηκαν με την καθημερινή αστική ζωή, αντί για την «εξωτική» και αγροτική ζωή- που κατάφεραν να φτάσουν στη Δύση μέσα από τα μεγάλα Φεστιβάλ που διαμορφώνουν τις κινηματογραφικές τάσεις. Για αυτό το γεγονός διαμαρτυρόταν ο Zhang Yimou, στην επιστολή του προς το Ζακόμπ, σχεδόν μια δεκαετία μετά η κατάσταση έχει αλλάξει ελάχιστα.

Η συζήτηση αυτή τη στιγμή στην Κίνα κινείται γύρω από τις «μεγάλες ταινίες» (da pian), δηλαδή ταινίες εποχής, μεγάλου προϋπολογισμού, που ξεκινούσαν με τον «Ήρωα» («Hero»), 2002, του Zhang Yimou, και στη συνέχεια ενέπνευσαν τα «Ιπτάμενα στιλέτα» («House of flying daggers»), 2004, πάλι του Zhang Yimou, και το «The banquiet» («Ye yan»), 2006, του Xiaogang Feng, οι οποίες μπορούν να αναβιώσουν τη θεατρική αγορά μέσα στην Κίνα και να αντλήσουν αναγνώριση κα επιτυχία από το εξωτερικό. Αλλά ανάμεσα σε αυτές τις παραγωγές και τις μικρές, κινηματογραφοφιλικές ταινίες τις οποίες υποδέχονται πανηγυρικά τα δυτικά Φεστιβάλ και οι διανομείς, αλλά σπάνια κυκλοφορούν στην ίδια την Κίνα, όπως το πρόσφατο «Still life» («Sanxia haoren»), 2006, του Zhang Ke Jia, το οποίο κέρδισε το Χρυσό Λέοντα στη Βενετία, υπάρχουν πολλές καλογυρισμένες, προσιτές ταινίες από μια γενιά σκηνοθετών που «χάνεται» στο εξωτερικό.

Η ΕΠΙΚΡΑΤΟΥΣΑ ΤΑΣΗ

Από τις 22 ταινίες του αφιερώματος, προλάβαμε να δούμε ένα σημαντικό αριθμό. Μια γενική διαπίστωση είναι ότι η σύγχρονη κινέζικη παραγωγή προσεγγίζει τη Δύση, αλλά περισσότερο τις ΗΠΑ παρά την Ευρώπη. Φαίνεται ότι οι σκηνοθέτες κάνουν ταινίες σκεπτόμενοι το κυνήγι του κέρδους και όχι της καλλιτεχνικής αξίας. Ένας προσεκτικός θεατής θα διέκρινε στοιχεία από τις παλιές ταινίες πολεμικών τεχνών ή από μελοδράματα, στοιχεία εύκολα αναγνωρίσιμα στο δυτικό θεατή, ιδίως σε αυτόν που δεν έχει διαμορφώσει καλλιτεχνική άποψη.

Βλέπουμε τη σύγχρονη Κίνα με όλα τα προβλήματά της, τη βία, την καταπίεση των γυναικών, τη γραφειοκρατία και τη μαφία που κυβερνά ουσιαστικά, ιδίως στις μικρές κοινωνίες. Φαίνεται και κριτικάρεται πολύ έντονα η κομματική γραφειοκρατία που δυσκολεύει τη ζωή των πολιτών ενώ διευκολύνει αυτή των αξιωματούχων ή των ευνοούμενών τους. Όλα αυτά όμως δεν περιβάλλονται από έναν καλλιτεχνικό μανδύα για να μπορούμε να έχουμε μια μεγάλη ταινία, ακόμα μια ταινία με παγκόσμια αφήγηση. Ο γρήγορος ρυθμός όλο και περισσότερο υπάρχει για να εντυπωσιάσει το θεατή παρά για να αρθρώσει όσο το δυνατό καλύτερα τον κινηματογραφικό λόγο.

Γιάννης Φραγκούλης