ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ | LINKS | ENGLISH

Ο Λεωνίδας και οι 300

Αφορμή για αυτό το κείμενο μου έδωσε μια καινούργια ταινία με τον τίτλο "300" που θα βγεί στους κινηματογράφους στις αρχές του Μάρτη. Η ταινία είναι στηριγμένη σε ένα κόμικ που είναι είναι εμπνευσμένο από τη θυσία του Λεωνίδα και των 300 σπαρτιατών στις θερμοπύλες. Η πρώτη επίσημη παρουσίαση της ταινίας έγινε πριν από μερικές μέρες στο κινηματογραφικό φεστιβάλ του Βερολίνου και ψιλοφρίκαρε πολλούς δημοσιογράφους καθώς και τον έλληνα υπουργό πολιτισμού που ήταν επίσημος προσκεκλημένος. Πάντως η ταινία που ξεκινάει στις 9 Μαρτίου σε όλο το κόσμο, θα ξεκινήσει την επίσημη καριέρα της στις 8 Μαρτίου στην πατρίδα μας για να τιμηθεί με αυτό τον τρόπο η Ελλάδα.

Η σχέση του κινηματογράφου με την ιστορία είναι μια παθιασμένη σχέση. Καταρχήν ο κινηματογράφος, ειδικά στις ταινίες μυθοπλασίας, σκύβει πολύ συχνά στην ιστορία για να αντλήσει θέματα, που είτε θα αποτελέσουν την πηγή έμπνευσης για μια ταινία, είτε θα είναι το υπόβαθρο που επάνω θα κεντηθούν ο κεντρικοί ρόλοι και το σενάριο της ταινίας. Το γεγονός είναι είναι ότι η ιστορική αλήθεια υποφέρει πολύ συχνά στα χέρια των σεναριογράφων (εδώ θα μου πείτε ότι υποφέρει στα χέρια των ιστορικών, οι σεναριογράφοι σε πείραξαν που στο κάτω κάτω δεν είναι και η δουλειά τους;). Από την άλλη μεριά οι δημιουργοί του κινηματογράφου, ειδικά με τα ντοκιμαντέρ, έχουν προσφέρει πολλά στην ιστορική έρευνα και τεκμηρίωση. Έτσι με αφορμή την ταινία 300 θα μοιραστώ μαζί σας κάποιες σκέψεις μου και αναφορές από διάφορες ιστορικές πηγές για την μάχη των Θερμοπυλών.

Ο Λεωνίδας και οι 300

Βρισκόμαστε στο καλοκαίρι του 480. Ο ένας από τους βασιλιάδες της Σπάρτης, ο Λεωνίδας του Αναξανδρίδη αρχηγός ελληνικού συμμαχικού εξτρατευτικού σώματος έχει πάρει την εντολή να αναχαιτήσει την εισβολή του Περσικού στρατού στα στενά των Θερμοπυλών. Οι επιχειρήσεις θα γίνονταν με την αλληλοκάλυψη του ελληνικού στόλου που για τον ίδιο σκοπό θα αναπτύσονταν στο Αρτεμίσιο, με αρχηγό το σπαρτιάτη Ναύαρχο Ευρυβιάδη.

Τον Λεωνίδα, δεν τον ανάγκαζε κανείς νόμος να μείνει στις Θερμοπύλες. Αν ήθελε έπαιρνε τους τρακόσιους και κατέβαινε στον Ισθμό που είχε συμφωνηθεί να είναι η επόμενη γραμμή άμυνας. Κανονική τακτική υποχώρηση, ούτε να ρίξουν τις ασπίδες, ούτε να ξεφτιλιστούν και κανείς δεν θα τον κατηγορούσε. Αλλά ο Λεωνίδας δεν πήγε στις Θερμοπύλες για να ηττηθεί, ούτε για να πεθάνει. Πήγε να κάνει αυτό που του ανέθεσαν να κάνει. Να σταματήσει τους Πέρσες στο πιο βολικό από στρατηγικής άποψης σημείο. Σε ένα στενό που ένας στρατός υπεράριθμος χάνει την αριθμητική του υπεροχή. Οι Πέρσες μπορεί να ήταν 500000 αλλά αυτός ήξερε πως με μερικούς καλούς στρατιώτες, οι Θερμοπύλες κρατιόταν για χρόνια αρκεί να βοηθούσε και ο στόλος. Για την ήττα του Λεωνίδα φταίει η προδοσία και η συγκεκριμένη προδοσία ήταν τριπλή.

Ο Λεωνίδας ήταν εξαιρετικός στρατιωτικός νους και ήταν τον Αύγουστο του 480, 28 χρονών. Είχε μαζί του ένα επίλεκτο σώμα 300 Σπαρτιατών, τους καλύτερους στρατιώτες της αρχαίας Ελλάδας, την προσωπική του φρουρά! Μαζί του είχε και άλλους περίπου 6000 στρατιώτες, από διάφορα μέρη αλλά είχε καταλάβει πως μόνο στους 700 Θεσπιείς μπορούσε να στηριχτεί, όπου είχαν εξτρατεύσει εθελοντικά οι άντρες της μικρής αυτής πόλης σύσσωμοι ( Μια από τις δύο πόλεις στην Βοιωτία που δεν είχαν δώσει γη και ύδωρ στον Ξέρξη, μαζί με τις Πλαταιές). Τις πρώτες μέρες όλα πήγαιναν όπως τα είχε σχεδιάσει. Ο Περσικός στρατός ακόμη και αυτοί οι "Αθάνατοι" του Ξέρξη, τσάκιζαν τα μούτρα τους στην καλά οργανωμένη άμυνα των Ελλήνων και στη στρατιωτική τους υπεροχή. Η τακτική περιελάμβανε ξεκούραστη πρώτη γραμμή με δυνάμεις που ανανεώνονταν μετά από κάθε σύγκρουση, θεατρικές υποχωρήσεις ώστε να παρασέρνουν τους πέρσες στα στενά και οργάνωση όλων των ελληνικών δυνάμεων σύμφωνα με το πρότυπο της σπαρτιατικής φάλαγγας. Μα τότε έγινε η πρώτη διπλή προδοσία. Του πουλημένου Εφιάλτη που για να κερδίσει χρήματα και την εύνοια του Ξέρξη, αποκάλυψε στους πέρσες την ύπαρξη του μονοπατιού που μπορούσε να τους φέρει στο πίσω μέρος του στενού των Θερμοπυλών και η προδοσία που έκαναν οι Φωκείς, που παράτησαν το πόστο τους και δεν υπερασπίστηκαν το μονοπάτι που οδηγούσε στις πλάτες του ελληνικού στρατοπέδου ( οι ίδιοι Φωκείς τον επόμενο χρόνο πολέμησαν στο πλάι των Περσών στη μάχη των Πλαταιών).

Όταν κατάλαβε ο Λεωνίδας ότι θα κλείνονταν σε θανάσιμο κλοιό, έκανε επίσης μια έξυπνη στρατιωτικά κίνηση. Κράτησε τους 300 δικούς του (που τον υπάκουαν τυφλά) και τους 700 Θεσπιείς που ήξερε το αξιόμαχο τους (και δεν φεύγανε από εκεί με τίποτε), να κρατήσουν άμυνα στην κύρια επίθεση των Περσών. Άλλωστε το στενό των Θερμοπυλών εκείνη την εποχή δεν είχε χώρο για ανάπτυξη μεγαλύτέρων τμημάτων( το πέρασμα είχε πλάτος 12 μέτρα στο πιο στενό του σημείο, ενώ σήμερα με τις προσχώσεις από τις εκβολές του Σπερχειού ποταμού φτάνει πάνω από χιλιόμετρο). Έστειλε τους υπόλοιπους 5000 να αντιμετωπίσουν τους 10000 Πέρσες που έπεσαν στις πλάτες τους με τον στρατηγό Υδάρνη επικεφαλής. Σε μια αναλογία 1 προς 2 οι Έλληνες είχαν πάρα πολλές πιθανότητες να αποδεκατίσουν τους κουρασμένους από την ολονύχτια πορεία και ελαφρά οπλισμένους πέρσες. Και τότε έγινε η τρίτη προδοσία. Αντί οι 5000 χιλιάδες να κάνουν αυτό που τους ανέθεσε ο Λεωνίδας σκορπίσανε, μιας που Πελοποννήσιοι οι περισσότεροι, θεώρησαν ότι ήταν καλύτερο να ανασυνταχθούν για άμυνα στον Ισθμό, πιο κοντά στις πατρίδες τους. Αποκλεισμένα από παντού αυτά τα 1000 λιοντάρια, οι Σπαρτιάτες και οι Θεσπιείς, κάνανε αυτό που ξέρανε να κάνουν καλύτερα. Να πολεμάνε για τα ιδανικά τους και να σκοτώνουν εχθρούς. Και επειδή δεν είχαν και ελπίδα διαφυγής πούλησαν ακριβά το τομάρι τους.

Από όλες τις περιγραφές της μάχης μαθαίνουμε ότι σκόρπισαν σύγχιση στο αντίπαλο στρατόπεδο και απείλησαν μέχρι και το κέντρο όπου βρίσκονταν ο Ξέρξης. Μάλιστα μέχρι την τελευταία στιγμή και παρόλη την πίεση που δέχονταν από τον τεράστιο όγκο του περσικού στρατού, κάνανε και αντεπιθέσεις. Όταν σε μια από αυτές σκοτώθηκε ο Λεωνίδας κατόρθωσαν να πάρουν από τους εχθρούς το νεκρό σώμα του αρχηγού μαζί τους στο λόφο του Κολωνού, όπου συσπειρώθηκαν για την τελευταία άμυνα. Εκεί οι Πέρσες τοξότες τους αποτελείωσαν από μακρυά και έπεσαν μέχρι τον τελευταίο, σε ένα δίκαιο αγώνα, αυτόν που υπερασπίζεται ένας στρατιώτης που πολεμάει για την πατρίδα του. Για τις Θερμοπύλες λέγονται πολλά και έχουν γραφτεί περισσότερα. Ότι ο Λεωνίδας έπεσε θύμα της πολιτικής των Εφόρων που ουσιαστικά κυβερνούσαν την Σπάρτη που ήθελαν να τον βγάλουν από τη μέση, και άλλα . Η ουσία είναι μία. Ο Λεωνίδας έγινε σύμβολο αντίστασης και αγώνα και θυσιάστηκε για την πατρίδα όχι γιατί τον ανάγκαζαν οι νόμοι αλλά γιατί το πρόσταξε η συνείδηση του.

Αδικημένοι από την ιστορία είναι και τα παλικάρια οι Θεσπιείς, που με αρχηγό τον Δημόφιλο ( τι ωραίο όνομα! ωραία παιχνίδια παίζει η ιστορία!) του Διαδρόμου, πολέμησαν μέχρι το τέλος με ηρωισμό και ας μην ήταν πολεμικές μηχανές σαν τους Σπαρτιάτες (ρόμποκοπ , νίντζα και τζεντάι ) και ας μην είχαν ούτε παράδοση πολεμική, ούτε καμία φήμη να υπερασπίσουν. Τέλος ο πιό ανδρείος από τους Θεσπιείς στις Θερμοπύλες αναδείχθεικε ο Διθύραμβος του Αρματίδη (επίσης ένα εξαιρετικό όνομα).

Αδικημένοι είναι επίσης και 300 τουλάχιστον ακόμη γενναίοι άνδρες που θυσιάστηκαν στις Θερμοπύλες. Ήταν οι 300 είλωτες συνοδοί-υπηρέτες των Σπαρτιατών (ένας τουλάχιστον για τον καθένα Σπαρτιάτη, που συνόδευαν πάντα τους κυρίους τους, κουβαλούσαν τα όπλα και τα πράγματα στις πορείες, τους έστηναν τις σκηνές, φρόντιζαν για τη διατροφή τους) που στις μάχες συγκροτούσαν ένα ελαφρύ σώμα πελταστών (πεζικό) που βοηθούσε τη κύρια φάλαγγα των Σπαρτιατών.

Οι αναφορές και τα παραλειπόμενα της μάχης είναι πολλά. Είναι δύσκολο στην σημερινή εποχή να ξεχωρίσει κανείς την αλήθεια και τον μύθο πίσω από όλες τις αναφορές για ένα τόσο σπουδαίο από άποψη συναισθηματικής φόρτισης ιστορικό γεγονός. Οι αρχαίοι ιστορικοί θέλοντας να δώσουν ακόμη μεγαλύτερη αίγλη στην αντίσταση των ελλήνων και τη θυσία, ανεβάζουν τον αριθμό των Περσών σε απίθανα νούμερα, μερικοί όπως ο Ηρόδοτος μιλούν ακόμη και για πάνω από 5.000.000, πράγμα απίθανο. Πιο λογικοί σύγχρονοι ιστορικοί υπολογίζουν αριθμούς γύρω στις 250 - 500 χιλιάδες. Ακόμη και σε αυτούς τους αριθμούς οι Έλληνες είχαν να αντιμετωπίσουν το μεγαλύτερο συγκροτημένο στράτευμα της αρχαιότητας. Ο Σπαρτιάτης Διηνέκης, όταν κάποιος απεσταλμένος των περσών είπε ότι όταν ρίχνουν βέλη οι πέρσες τοξότες κρύβουν τον ήλιο, για να δείξει το μέγεθος του περσικού στρατού, είπε ότι αυτά τα νέα είναι καλά γιατί έτσι θα πολεμάμε στη σκιά. Οι Σπαρτιάτες που σκοτώθηκαν στις Θερμοπύλες ήταν τελικά 298, καθώς υπήρξε μόνο ένας τραυματίας τις πρώτες τρείς μέρες που τον έστειλαν πίσω στην Σπάρτη με την συνοδεία ενός ακόμη. Ο τραυματίας υπέκυψε στην διαδρομή και επειδή ο συνόδος ολιγόρησε και δεν επέστρεψε στις Θερμοπύλες να πολεμήσει, τον ακολουθούσε όλη του τη ζωή αυτή η ντροπή, να είναι ο μοναδικός επιζών από τους 300 στις Θερμοπύλες, παρόλο που την επόμενη χρονιά πολέμησε στις Πλαταιές και όλη του τη ζωή υπηρέτησε τη Σπάρτη με γεναιότητα. Δυο αδέρφια Σπαρτιάτες ο Αλφεός κι ο Μάρωνας, γιοι του Ορσιφάντη πολέμησαν πιο γενναία από όλους στις Θερμοπύλες.

Η μάχη των Θερμοπυλών όπως είναι φυσικό αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για όλους τους επόμενους αιώνες. Με κορυφαίο το ομώνυμο ποίημα του Κωνσταντίνου Καβάφη. Μια επίσης αμερικάνικη ταινία με τον τίτλο, Οι 300 σπαρτιάτες ή ο λέων της Σπάρτης είχε βγει στους κινηματογράφους το 1963. Τη Γοργώ έπαιζε ή Άννα Συνοδινού. Και να που 2500 χρόνια μετά οι Θερμοπύλες γίνονται πάλι αντικείμενο συζήτησης και μας δίνουν ακόμη ένα καλλιτεχνικό έργο (καλό η κακό δεν έχει σημασία) και πιστέψτε με δεν θα είναι το τελευταίο.

Δείτε την πλήρη παρουσίαση της ταινίας 300

Διαβάστε την κριτική της Φανής Γολέμη για τους 300

Διαβάστε και μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση - κριτική ενός επισκέπτη του cinemainfo που μας έστειλε την άποψη του για την ταινία και με πολύ ευγένεια επέτρεψε τη δημοσίευσή της.

"300" - Πολύκαρπος Δ. Παριορίτσας

Ο Λεωνίδας και οι 300 στις Θερμοπύλες

ο webmaster του cinemainfo [ επικοινωνία ]